تاریخ علم
مرور بر اساس
مجموعه‌های این پایگاه
ارسال های اخیر
-
از سیلیکسیون دو ناتور تا انتخاب طبیعی؛ تحقیقی در واژه‌گزینی ایرانیان
(دانشگاه تهرانUniversity of Tehran, 2025-01-20)پیش از این در مقاله‌ای که در همین مجله منتشر شده بود، نکاتی در بارهٔ واژهٔ تکامل و پیشینهٔ آن در متون فارسی، عربی و ترکی عثمانی آمده بود. در ادامهٔ آن تحقیق، اینک به بررسی واژهٔ «انتخاب طبیعی» و معادل‌های مختلف آن در ...
-
یافته‌هایی نو از زندگانی و آثار مولانا زین‌الدّین علی منجم لاری ، یاد شده در سفرنامهٔ پیترو دلاواله
(دانشگاه تهرانUniversity of Tehran, 2025-01-20)از مولانا زین‌الدّین علی منجّم لاری، دانشمند سدۀ یازدهم ه.ق، مکاتباتی انتشار یافته که از جانب پیترو دلاواله _جهانگرد مشهور ایتالیایی_ در دورۀ شاه عباس صفوی در موضوع علم نجوم برای او نوشته شده است. موضوع مکاتبات نشان از ...
-
فی الطبیعة عجایب؛ دست‌خطی نویافته از شمس‌الدین محمد کیشی بر حاشیه القانون فی الطب
(دانشگاه تهرانUniversity of Tehran, 2025-01-20)شمس‌الدین محمّد کیشی از دانشمندان نامدار سدهٔ هفتم هجری است که هم در علوم فلسفی و عرفانی دست داشته و هم به فقه و تفسیر و حدیث نگاهی داشته و هم در دانش پزشکی چهره‌ای شناخته شده به شمار می‌رفته است. در این نگاشته، دو یادداشتِ ...
-
نقش حاکمیت و حامیان زنان در بهبود سطح سلامت زنان ایرانی متأثر از تغییرات دنیای مدرن در دورهٔ قاجار و پهلوی (۱۲۲۶ش-۱۳۵۷ش)
(دانشگاه تهرانUniversity of Tehran, 2024-08-22)توجه به موضوع سلامت زنان به عنوان نیمی از جمعیت کشور از یک سو و نقش این گروه در تأمین نیازهای سایر اعضای خانواده از سوی دیگر موجب شده است تا حاکمان نگاه ویژه‌ای به زنان و سلامت آنان داشته باشند. عواملی نظیر پراکندگی ...
-
بازنمایی آموزش تاریخ در شورای عالی معارف و فرهنگ (۱۳۰۱-۱۳۲۰ش): دوران پایه‌گذاری تا تکامل
(دانشگاه تهرانUniversity of Tehran, 2024-08-22)شورای عالی معارف (و بعداً فرهنگ) که بعد از انقلاب مشروطه در سال ۱۳۰۱ ش. تأسیس شد، نهادی قانون‌گذار و مؤثر در نظام آموزش کشور محسوب می‌شد. این نهاد در ابعاد مختلفی فعالیت داشته که آموزش علوم اجتماعی، ازجمله تاریخ، جزء مواردی ...
-
تأملی بر مفهوم مکان از دیدگاه ابن باجه و بررسی تأثیر دیدگاه افلاطون و ارسطو بر آن
(دانشگاه تهرانUniversity of Tehran, 2024-08-22)مکان از مباحثی است که فیلسوفات در تاریخ فلسفه، به خصوص در طبیعیات، به آن توجه کرده‌اند و در بارۀ مفهوم آن، چیستی و ویژگی‌های آن سخن گفته‌اند. به‌طور تاریخی دو تلقی از مکان وجود داشته است. این دو نگاه که یکی به افلاطون و ...
-
روش‌های آموزش علوم ریاضی و تأثیرپذیری آن از روش‌های آموزش علوم دینی در تمدن اسلامی در سده‌های سوم تا پنجم هجری
(دانشگاه تهرانUniversity of Tehran, 2024-08-22)سخن گفتن از روش‌های آموزشی در نظام تعلیم و تربیت در تمدن اسلامی به‌ویژه در علوم دقیقه و تجربی می‌تواند افق‌هایی تازه در تاریخ علم و فناوری بگشاید، بااین‌وجود بررسی روش‌های آموزشی این علوم از موضوعاتی است که کمتر به آن ...
-
رویکرد شناختی و رفتاری در مقابله با مرض جذام در تاریخ ایران
(دانشگاه تهرانUniversity of Tehran, 2024-08-22)پاسخ‌گویی به نیازهای بهداشتی/ درمانی، شناسایی بیماری‌های مختلف و ارائه تدابیر پیشگیرانه و شیوه‌های درمانی متناسب با نظام طبی هر جامعه‌ای است. هدف پژوهش حاضر، در مقام مطالعه‌ای در حوزه تاریخ پزشکی، بررسی این مسأله است که ...
-
تاریخ رصدگری در ایران و جهان اسلام تا رصدهای ممتحن (213 قمری / 828 میلادی)
(دانشگاه تهرانUniversity of Tehran, 2024-01-21)به رغم تأکید شماری از اخترشناسان دورۀ اسلامی بر نبود رصدی میان رصدهای بطلمیوس (حدود 130-141 میلادی) و «رصدهای ممتحن»، در منابع مختلف گزارش‌هایی پراکنده از رصدهایی در همین بازه، چه در روزگار ساسانی و چه در دورۀ اسلامی به ...
-
خارجیه: بشرط‌لا و لابشرط
(دانشگاه تهرانUniversity of Tehran, 2024-08-22)غالباً تمایز قضایای حقیقیه و خارجیه را چنین بیان می‌کنند که عنوان موضوع آیا مناط و سببِ عنوان محمول هست یا نیست؛ اگر باشد قضیه حقیقیه است و گرنه آن را خارجیه می‌گیرند. اما «عدمِ» مناط و سبب بودن در قضیۀ خارجیه را به دو ...
-
نقد و بررسی روایت‌های رایج از انقلاب علمی: به بهانۀ انتشار ترجمۀ فارسیِ کتاب از ارسطو تا نیوتن: پیدایش فیزیک نو نوشتۀ برنارد کوهِن
(دانشگاه تهرانUniversity of Tehran, 2024-01-21)شاید بتوان گفت اتفاقات اصلی در تحولات علمی قرن هفدهم، در دو رشتۀ نجوم و فیزیک روی داد، و بعد راه به دیگر رشته‌های علمی برد. کتاب پیدایش فیزیک نو به طور خلاصه به ریشه‌ای‌ترین تحولات علمی آن قرن می‌پردازد، و به این منظور، ...
-
کتابِ المرشد فی طب العینِ محمّد‌بن قسّومِ غافقی و منابعِ بخش چشم‌پزشکی آن
(دانشگاه تهرانUniversity of Tehran, 2024-01-21)کتاب المرشد فی طب العین اثر محمّد‌بن قسّوم غافقی و به زبان عربی است که در سدۀ ششم قمری و در شش مقاله نگاشته شده است. غافقی در ابتدای این کتاب، آثار چشم‌پزشکی پیشین را نقد کرده و هدف خود را از نگارش آن، تهیۀ کتابی جامع ...
-
جایگاه غیاث‌الدین اصفهانی در سنت فارسی نگاری پزشکی
(دانشگاه تهرانUniversity of Tehran, 2024-01-21)کتاب مرآة الصحة یکی از متون طبی فارسی نوشته شده در قلمرو عثمانی است که غیاث‌الدین اصفهانی در سدۀ نهم قمری به رشتۀ تحریر در آورده است. وی پزشکی را نزد صدر الدین علی اصفهانی و شرف الدین حسن شیرازی در ایران و شرف الدین ...
-
روش شناسی ساخت لاجورد در متون علمی کهن ایرانی
(دانشگاه تهرانUniversity of Tehran, 2024-01-21)لاجورد و لازوریت (Na6Ca2Al6Si6O24[(SO4);S;Cl;(OH)]2) از مهم‌ترین و قدیمی‌ترین سنگ‌های قیمتی و رنگ‌دانه‌های شناخته شده در تاریخ هنر است. از این سنگ علاوه بر ساخت اشیاء زینتی و آیینی در ایران، بین النهرین، مصر و چین، برای ...
-
کاربست احکام نجوم در فلاحت ایران عصر میانه (قرون چهارم تا هشتم هجری)
(دانشگاه تهرانUniversity of Tehran, 2024-01-21)مواجهۀ جامعه با پدیدۀ رشد و نمو گیاهان در دو ساحت نظری و عملی قابل ارزیابی است. در بخش نظری مباحث مربوط به منشأ و پیدایش نباتات، دسته‌بندی گونه‌های متعدد گیاهی و بیان ویژگی‌های آن‌ها و در بخش عملی بررسی شیوه‌های کاشت، پرورش ...
-
نسبت قضایای خارجیه و شخصیه: تاریخ یک اشتباه
(دانشگاه تهرانUniversity of Tehran, 2024-01-21)در دو سدۀ اخیر، بسیاری از اصولیان، فیلسوفان و منطق‌دانان ایرانی بر این گمان رفته‌اند که قضایای خارجیه چهار حکم زیر را دارند: (1) قضایای خارجیه مجموع چند قضیۀ شخصیه و از این رو، (2) در حکم قضیۀ جزئیه هستند و بنا بر این، (3) ...
-
پرتوی نو بر زندگی و کارنامۀ علمی عمادالدین شیرازی و جایگاه اودر سنت پزشکی در ایران
(دانشگاه تهرانUniversity of Tehran, 2023-10-23)عمادالدین محمود بن قطب‌الدین مسعود بن عمادالدین محمود بن فخرالدین احمد، نامور به عمادالدین شیرازی، نامورترین عضو خاندانی شیرازی بود که دست‌کم چهار نسل پیاپی از آنان از نیمۀ دوم سدۀ 9 تا نیمۀ نخست سدۀ 11 ق، پیشۀ پزشکی داشتند. ...
-
جایگزینی علوم جدید در ایران: نگاه دیگری به علمای امامیه وعلوم جدید
(دانشگاه تهرانUniversity of Tehran, 2023-10-23)از زمان ورود علوم جدید به ویژه نجوم نیوتنی به جهان اسلام و ایران و آغاز مخالفت با آن تا زمان قبول عمومی هیئت جدید از جانب علماء، صرف نظر از بعضی مخالفت‌های پراکنده ، بیش از دو قرن گذشته است. این دوره شامل گذار از باور به ...
-
مروری بر آثار قاسم‌علی قائنی ریاضی‌دان و منجم سدۀ یازدهم هجری و بررسی محتوای رساله‌های اسطرلاب او
(دانشگاه تهرانUniversity of Tehran, 2024-01-21)از قاسم‌علی قائنی دانشمند سدۀ یازدهم هجری آثاری در زمینۀ نجوم، ریاضیات، هیئت، علم مناظر و علوم اعتقادی بر جای مانده است. او از ساخت ابزار رصدی آگاهی کامل داشته و بیشتر اوقات خود را به آن می‌پرداخته است. شماری از رساله‌های ...
-
نگاه تأویل گرایانۀ شیخ احمد احسایی به طبیعت و پدیده های طبیعی برمبنای آیات قرآن
(دانشگاه تهرانUniversity of Tehran, 2023-10-23)شیخیه ازجمله فرقه‌هایی است که خود را به‌طور کامل از جهان پیرامونی جدا نساخته و طبیعت را همواره جزئی از آنچه باید مورد توجه قرار گیرد دانسته است. شیخ احمد احسایی از عالمان دینی نیمۀ نخست قرن سیزدهم هـ ق و پایه‌گذار نظریات ...
