فلسفه و کلام اسلامی
مرور بر اساس
مجموعه‌های این پایگاه
ارسال های اخیر
-
عقلانیت باور دینی از نگاه جان گرکو و لیندا زاگزبسکی :دفاعی نابسنده بر پایۀ معرفت‌شناسی گواهی
(دانشگاه تهران, 2024-08-22)عقلانیت باورهای دینی در درازنای تاریخ موضوع بررسیهای فلسفی بوده است. در روزگار حاضر دو تن از برجسته‌ترین معرفت‌شناسان، یعنی جان گرکو و لیندا زاگزبسکی، در چارچوب معرفت‌شناسی گواهی از آن دفاع کرده‌اند. گرکو با درانداختن طرح ...
-
تفسیری تازه از ستیز غزالی با ابن‌سینا در حدوث و قدم
(دانشگاه تهران, 2024-08-22)این مسئله که آیا جهان هستی بی‌آغاز و ازلی است یا خداوند آن را از عدم به وجود آورده و حادث زمانی است، یکی از مسائلی است که از دیرباز تا امروز ذهن فیلسوفان و متکلمان را درگیر خود کرده است. بیشتر فیلسوفان جهان را ازلی دانسته ...
-
بررسی جابه‌جایی معقولات اولی و معقولات ثانی فلسفی و طرح تقسیم‌بندی جدید بر اساس اصالت وجود
(دانشگاه تهران, 2024-08-22)اصالت وجود، موجب تغییر و جابه‌جایی جایگاه مصادیق معقولات اولی و معقولات ثانی فلسفی می گردد. مقتضاى اصالت وجود آن است که وجود داراى فرد یا افرادى بوده و مابه‌ازای عینی داشته باشد و بر اساس اصالت وجود، نمى‌توان وجود را معقول ...
-
واکاوی تجرد نفس ابن‌سینا در بوتۀ نقد فیزیکالیسم
(دانشگاه تهران, 2024-08-22)دربارۀ ساحت‌های وجودی انسان دو دیدگاه کلی مطرح‌شده‌است. طرفدارانِ دیدگاه اوّل، به دو ساحت وجودی جوهر غیرمادی (نفس) و بدن مادی باور دارند و افعال انسان را اصالتاً به جوهر غیرمادی نسبت‌می‌دهند. پیروانِ دیدگاه دوم، انسان را ...
-
تأمّلی در سنخ‌شناسیِ خودآگاهیِ «انسان معلّق در فضا»با تأکید بر مباحثات ابن‌سینا
(دانشگاه تهران, 2024-08-22)ابن‌سینا در سیر تطوّر فکر فلسفی برای بازشناخت علم حضوری چه نقشی داشته است؟ روشن‌ترین مصداقِ علم حضوری، علم آدمی به ذاتِ خود (خودآگاهی) است و ابن‌سینا این خودآگاهی را پایۀ استدلال خود برای اثبات نَفْس در برهان انسان معلّق ...
-
قیاس محتمل: فرآیندی استدلالی یا غریزی؟
(دانشگاه تهران, 2024-08-22)پِرس به عنوان منطقدانی که قیاس محتمل را معرفی و نامگذاری کرد، آن را در کنار استدلالهای قیاسی و استقرایی قرار داد. اما صورتبندی و فرایند استنتاجی که قیاس محتمل در خود دارد هنوز محل ابهام است و این تردید را به وجود می‌آورد ...
-
تبیین و توجیه نظریه فطرت از دیدگاه شهید مطهّری بر مبنای الگوی استنتاج بهترین تبیین
(دانشگاه تهران, 2024-08-22)فطرت، اصلی حیاتی در جهان‌بینی اسلامی است. تأثیرات متعدّد آن در مباحث فلسفی از جمله فلسفۀ دین، فلسفۀ اخلاق، فلسفۀ تاریخ، معرفت‌شناسی و مسئله شناخت، فلسفۀ تعلیم و تربیت، فلسفۀ حقوق و فلسفۀ سیاست حکایت از جایگاه و اهمّیت آن ...
-
تحلیل جایگاه رمز در ارتباط انسان با خدا از دیدگاه سهروردی و یاسپرس
(دانشگاه تهران, 2024-08-22)رمز و زبان رمزی در اندیشه‌های متکلمان و فیلسوفان دین، به عنوان وسیله ای برای حکایت از عالم غیرمادی و بیان حقایق متافیزیکی، به کار می‌رود و با همین کارایی، در برخی متون فلسفی برای بیان رابطه انسان با خدا نیز مطرح شده‌است. ...
-
نفس‌‌شناسی سلبی بررسی رویکرد سلب‌گرایانه ابن سینا به چیستی نفس
(دانشگاه تهران, 2024-08-22)برای شناخت هر شیء دو روش وجود دارد: الف) روش ایجابی (آنچه هست). ب) روش سلبی (آنچه نیست). شناخت نفس با روش نخست در آثار نفس پژوهان به نحو منسجم ارائه شده‌است، اما روش دوم سامان‌مند نشده‌است و گاه به نحو ضمنی در بررسیهای ...
-
ارزیابی دلایل عقلی معاد جسمانی عنصری نزد متکلمین سده‌های 7 تا 11 هجری
(دانشگاه تهران, 2024-08-22)کیفیت بدن انسان در معاد از مسائل اختلافی میان فلاسفه و متکلمین است؛ به این‌بیان که مُعاد در مَعاد آدمی چگونه‌است. اقوال در این زمینه به سه دسته تقسیم می‌شوند: بدن مثالی، بدن عنصری غیر از بدن دنیوی، و عینیت بدن دنیوی. ...
-
پیش‌فرض معرفتی در مسئلۀ وجود خدا
(دانشگاه تهران, 2024-08-22)بنابر قرینه‌گرایی، ارزش معرفتی گزاره‌ها به داشتن قرائن و شواهد است. گاه ادعا می‌شود برخی رویکردها بی‌نیاز از پشتیبانی شواهد یا دلیل‌اند و تا زمانی که رویکردهای رقیب در اثبات خود ناکام باشند، آنها به قوت خود باقی هستند. این ...
-
امکان و معناداری ارتباط عاشقانۀ انسان با امر متعالی از دیدگاه ابن‌سینا
(دانشگاه تهران, 2024-08-22)عشق الهی یکی از صورتهای مهم ارتباط انسان با خداست که با وجود کاربرد گسترده در سنتهای الهیاتی و عرفانی، تصور واحدی در مورد آن وجود ندارد. تبیین این ارتباط، در ساختار تصورات غیرانسانوار از خداوند، همچون واجب‌الوجود ابن‌سینا ...
-
النفس کل القوی یک قاعده و چند برداشت
(دانشگاه تهران, 2025-02-19)رابطۀ نفس و بدن، از معماهای بزرگ فلسفی در طول تاریخ فلسفه بوده و هست؛ زیرا معنای آن این است که جوهری مجرد و غیرمادی با امری مادی مرتبط شده و در هم تأثیر و تأثر دارند. مشائیان و از جمله ابن‌سینا با اثبات قوای متعدد که واسطه‌ی ...
-
نقد قرآن‌محور تأویلات ابن‌عربی از آیات مربوط به قوم حضرت نوح (ع) در فصوص الحکم
(دانشگاه تهران, 2025-02-19)فصّ نوحی (ع) یکی از مهمترین فصّ‌های کتاب فصوص الحکم است که ابن‌عربی در آن به بررسی و تأویل آیات مربوط به نوح نبی (ع) و قوم ایشان پرداخته است. ابن‌عربی با گریزِ کامل از نصوص آیات قرآنی و تأویل نمودن آنها بر خلاف ظاهر و نص، ...
-
سه مرتبۀ «کلی» و «جزئی» بر مبنای سه سیر فلسفی انطباق ماهوی، اشتمال تشکیکی در مراتب وجودی، احاطه وجود حق بر ظهورات
(دانشگاه تهران, 2025-02-19)بحث «کلی» و «جزئی»، موضوعی مهم و فراگیر در گسترۀ ذهن و عین است. دامنۀ این مبحث از ماهیت تا وجود امتداد می‌یابد و بنابراین بخشی جدایی ناپذیر و تعیین کننده در هر مکتب فکری است. پرسش اینکه: با تغییر در مبانی فلسفی، «کلی» و ...
-
نقد دیدگاه ویلیام رو در باب «پنداشت پرسش» بودن استدلال وجودشناختیِ موجّهاتی
(دانشگاه تهران, 2025-02-19)مسئلۀ اصلی این پژوهش، بررسی و نقد اِشکال ویلیام رو به استدلال وجودشناختیِ موجّهاتی به روش توصیفی-تحلیلی است. در استدلال وجودشناختی سعی می‌شود از مفهوم خداوند به وجود خارجی خداوند پُل زده شود. یکی از مشهورترین صورت‌بندی‌ها ...
-
ارزیابی نزاع فخر رازی با فلسفۀ اسلامی در مسئلۀ اقلّی بودن شرور
(دانشگاه تهران, 2025-02-19)مسئلۀ شر و چگونگی وارد شدن آن در قضای الهی از مهمترین مسائل مطرح در فلسفه اسلامی است. یکی از مشهورترین پاسخ‌ها در این رابطه، نظریۀ تقسیم پنج‌گانه موجودات نزد فیلسوفان مسلمان است که به ارسطو نسبت داده شده است. طبق این پاسخ، ...
-
مطالعۀ تطبیقی- انتقادی مبانی و لوازم هستی‌شناختیِ تعالی‌خواهی در تفکر آبراهام مزلو و صدرالمتألهین مبانی و لوازم اصل واقعیت ذومراتبی و وحدت تشکیکی
(دانشگاه تهران, 2025-02-19)مسئلۀ اساسیِ این پژوهش، بررسیِ مبانی هستی‌شناختی تعالی‌خواهی در دو نظام فکری مزلو و صدرالمتألهین با محوریت اصل واقعیت ذومراتبی و وحدت تشکیکی و هدف از آن، کشفِ لوازمی است که برای ایجاد فلسفه‌ا‌ی متعالی، روان‌شناسی‌کمال‌گرا ...
-
نظریۀ الفاظ مشکک راه حل فارابی و ابن‌سینا در مواجهه با چالش ارسطویی
(دانشگاه تهران, 2025-02-19)نظریۀ تشکیک در میان فلاسفۀ مسلمان بسیار محل بحث و نظر بوده است. شواهد حضور این نظریه تا فارابی و ابن‌سینا قابل ردگیری است. مسئلۀ مقاله حاضر آن است که نظریۀ الفاظ مشکک میراثی ارسطویی است یا نه؟ و همچنین طرح این نظریه جهت ...
-
ماهیت‌مندی همۀ مراتب واقعیت
(دانشگاه تهران, 2025-02-19)تمایز وجود از ماهیت و رابطۀ آن دو از مسائل بنیادین در تاریخ فلسفۀ اسلامی است که تاثیراتی مهم در سایر مباحث دارد. فیلسوفان مسلمان معتقدند که موجودات امکانیِ اسمی، از وجود و ماهیتِ بالمعنی الاخص برخوردارند، ولی بسیاری از ...
