نقش برنامه ریزی آموزشی در رفتار صرفه جویی آب دانش آموزان براساس نظریه رفتار برنامه ریزی شده

Abstract

هدف: هدف از انجام پژوهش حاضر، بررسی نقش برنامه ریزی آموزشی در میزان صرفه جویی مصرف آب دانش آموزان و عوامل روان شناختی – اجتماعی موثر بر آن با استفاده از نظریه رفتار برنامه‌ریزی شده است.روش‌شناسی: پژوهش حاضر با رویکرد کمی و روش پیمایش انجام شده است. واحد تحلیل فرد بوده و جامعه آماری شامل 7242 دانش‌آموز دختر در مقطع متوسطه اول شهر بابل است. با استفاده از جدول کرجسی و مورگان (1970)، 380 نفر به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند و روش نمونه‌گیری به‌صورت خوشه‌ای چندمرحله‌ای بود. این تحقیق در بهار 1403 در شهر بابل انجام شده است. مدل نظری مورد استفاده، رفتار برنامه‌ریزی‌شده است که شامل پنج مؤلفه (نگرش، هنجار، کنترل رفتاری ادراک‌شده، قصد و رفتار) می‌باشد. ابزار گردآوری داده‌ها، پرسشنامه‌ای ساخت‌یافته است که روایی آن با تحلیل عاملی تأییدی و نظرات متخصصان حوزه علوم اجتماعی و آموزش محیط‌زیست تأیید و پایایی آن با آزمون آلفا کرونباخ اندازه‌گیری شده است. تحلیل داده‌ها و برازش مدل نظری با استفاده از نرم‌افزارهای SPSS و AMOS انجام گردید.یافته‌ها: یافته‌­های پژوهش حاضر نشان داد که میانگین رفتار صرفه جویی آب در سطح متوسط قرار دارد. آزمون فرضیه­ها حاکی از تأثیرفشار هنجاری والدین بر نگرش دانش آموزان نسبت به آب، هنجار شخصی آنها و کنترل رفتاری ادراک شده مثبت بود. نگرش نسبت به آب بر قصد صرفه جویی در آب تأثیر داشته اما هنجار شخصی دانش آموزان بر آن بی تأثیر بود. قصد صرفه جویی در آب بر رفتار صرفه جویی بی تأثیر بوده، در مقابل کنترل رفتاری ادراک شده بر آن تأثیر مستقیم داشته است.نتیجه‌گیری و پیشنهادها: فشار هنجاری ناشی از روابط خانوادگی می‌تواند رفتار صرفه‌جویی در آب را تقویت یا به تعویق اندازد. همچنین، کنترل رفتار نقش مهمی در رفتار برنامه‌ریزی‌شده ایفا می‌کند و نشان‌دهنده راحتی انجام یک رفتار خاص از نظر افراد است. برای توسعه سواد محیط‌زیستی، آموزش باید بر اساس گروه‌های سنی و اجتماعی تفکیک شود. در مدارس نیز باید به برنامه‌ریزی آموزشی محیط‌زیست و غنای فرهنگ محلی مازندران، که پیوندهای عمیقی با طبیعت دارد، توجه بیشتری شود.نوآوری و اصالت: در این پژوهش فشار هنجاری والدین به عنوان یک متغیر جدید در نظریه رفتار برنامه ریزی شده قرار گرفت و مدل نظری جدیدی ساخته شد که طبق آن فشار هنجاری والدین ابتدا روی نگرش، هنجار شخصی و کنترل رفتاری ادراک شده دانش آموزان تأثیر گذاشته است.