تحلیل محتوای کیفی حکمت‌های امیرمؤمنان علی (ع) در نهج‌البلاغه از منظر مدیریت دانایی

Abstract

با بررسی کتب دینی به جرأت می‌توان اذعان نمود که دین اسلام برای تفکر، دانش، معرفت و آگاهی ارزش بسیار زیادی قائل است. این در حالی است که در عصرحاضر، دانش به‌عنوان سرمایه­ای کلیدی در توسعه و رقابت­پذیری مطرح شده است و مدیریت دانش به‌عنوان راهکاری نوین و ضروری جهت افزایش بهره‌وری معرفی شده است. اما این مفهوم به‌ظاهر جدید مدیریتی، 1400 سال پیش در قرآن و سایر کتب دینی مطرح‌شده و توسط نبی‌اکرم و ائمه اطهار به صراحت به آن اشاره شده است. با اندک جستجو در ادبیات پژوهش حوزه­ی «مدیریت دانش» درمی‌یابیم؛ این مفهوم برخاسته از «تجارب و مطالعات کسب وکار» بوده و مملو از مفاهیم، مدل‌ها، راهکارها، روش‌های متنوع با هدف پیاده­سازی اثربخش مدیریت دانش می‌‌باشد. اما با وجود کثرت اشارات تصریحی و تلویحی به دانش و حکمت در متون دینی مسلمانان، تاکنون این متون از منظر شناسایی سازه‌های مرتبط با مدیریت دانش مورد تحلیل قرار نگرفته است. لذا در این پژوهش با هدف «شناسایی مؤلفه‌های مدیریت دانش» و توسعه «چارچوب مدیریت دانش منتج از متون اسلامی[1]» از تحلیل محتوای کیفی حکمت­های گهربار مولای متقیان در نهج‌البلاغه استفاده شده است. مؤلفه‌های اصلی شناسایی‌شده منتج از این فرآیند به شش دسته‌ی کلی طبقه­بندی شده‌اند: «شرایط علّی»، «پدیده مدیریت دانش از دیدگاه اسلام»، «شرایط زمینه‌ای تسهیل‌کننده مدیریت دانش اسلامی»، «عوامل مداخله‌گر فرآیند مدیریت دانش اسلامی»، «راهبردها و به روش­های توصیه‌شده جهت مدیریت دانش اسلامی» و «پیامدهای فردی و اجتماعی منتج از پیاده‌سازی مدیریت دانش اسلامی». در مرحله‌ی بعد، با استفاده از محاسبه‌ی ضریب همبستگی مؤلفه‌ها و زیرمؤلفه­ها «چارچوب مفهومی مدیریت دانش اسلامی» توسعه یافته است. 1 از این پس این عنوان جهت ساده‌سازی "مدیریت دانش اسلامی" نام‌گذاری شده است.