بررسی تطبیقی ترجمه‌های فارسی و عربی در ترجمه ضرب‌المثل‌ها در نمایشنامه‌های شکسپیر (مطالعه موردی: هشت ترجمه از «هملت» و چهار ترجمه از «رام کردن زن سرکش»)

Abstract

پژوهش حاضر با هدف شناخت و شناساندن روش‌های انتقال مفهوم ضرب‌المثل‌ها از خلال تطبیق-های زبانی و ارائه روش‌های کاربردی‌تر در ترجمه ضرب‌المثل‌ها و با استفاده از روش «توصیفی-تحلیلی» و «کتابخانه‌ای» در صدد آن بود که بداند رویکرد اصلی مترجمان عربی و فارسی دو نمایشنامه «هملت» و «رام کردن زن سرکش» چیست و چه زمان و در چه حالتی به ترجمه تحت اللفظی، جایگزین سازی با ضرب‌المثل یا ترجمه‌ی تفصیلی آزاد یک ضرب‌المثل، روی آورده‌اند؟ در پاسخ به این پرسش‌ها ابتدا «فرهنگ ضرب‌المثل‌های انگلستان در قرن شانزدهم و هفدهم» به عنوان منبع اصلی پژوهش در نظر گرفته شد و سپس ضرب‌المثل‌های به کار رفته در دو نمایشنامه با استناد به آن استخراج و در ذیل ضرب‌المثل در دو بخش تعریب و ترجمه ارائه شده است. واژگان و عبارات به کار رفته در برگردان‌ها به عنوان داده‌های اصلی پژوهش در دو سطح واژگانی- نحوی و دلالی با یکدیگر مقایسه و توصیف شده‌اند. در انتها گزارشی از رویکردهای مترجمان در برگردان ضرب-المثل‌ها بر اساس ویژگی‌های مذکور در تعریف جامع ضرب‌المثل (تعریف منتخب این پژوهش) ارائه شده است. یافته‌های پژوهش تفاوت معناداری را بین برگردان مترجمان عربی و فارسی نشان نداد. لفظ‌گرایی، رویکرد غالب مترجمان است و برای گره‌ها و نقطه‌های دشوار مفهومی- معنایی، پانوشت نیز بر آن افزوده گردیده است. نارسایی مفهومی تنها در برگردان تعداد کمی از ضرب‌المثل-های مربوط به گروه ضدالمثل‌ها دیده شده است.