استعاره دستوری از منظر آموزش و یادگیری زبان فارسی: تحلیلی بر پایه‌ی دیدگاه زبان بنیاد هلیدی

Abstract

استعارۀ دستوری یکی از مفاهیم اساسی در دستور نظام­مند- نقش­گرا است که در سال‌های اخیر توجه پژوهشگران بسیاری را به خود جلب کرده است. یکی از مسائل مطرح در مورد استعارۀ دستوری بحث آموزش و یادگیری این نوع استعاره­هاست. هلیدی( 1993) یادگیری استعارۀ دستوری را بیستمین ویژگی زبان­آموزی می­داند که دست کم تا نه سالگی نمود نمی‌یابد و در مرحلۀ ثانویۀ یادگیری فراگرفته می‌شود. در پژوهش حاضر تلاش می‌شود چگونگی آموزش و یادگیری استعاره­های دستوری در منابع درسی و نوشته­های فارسی‌آموزان غیرفارسی‌زبان سطح پایه مورد بررسی قرار گیرد؛ برای این منظور، کتاب خواندن و نوشته‌های فارسی­آموزان سطح پایۀ مرکز آموزش زبان فارسی دانشگاه امام خمینی(ره) بررسی شد. یافته‌های پژوهش بیانگر آن است که میزان و نوع استفاده از استعاره­ها در کتاب و نوشته­های زبان­آموزان بسیار به هم شبیه است. استعاره­های اسم­سازی و وجهیت به ترتیب بالاترین میزان وقوع را در کتاب درسی و نوشته‌های فارسی‌آموزان داشته‌اند (هم در کتاب درسی و هم در نوشتۀ فارسی­آموزان اسم­سازی و وجهیت بیشترین میزان را به خود اختصاص داده­اند). همچنین، هیچ نمونه­ای از استعاره­های وجه و گذرایی در نوشته­های فارسی‌آموزان ملاحظه نگردید؛ در حالی‌که در کتاب درسی چند مورد از استعارۀ گذرایی دیده شد.