تبیین صناعت مغالطه و نقش خیال در آن از منظر فارابی

Abstract

جستار حاضر تبیین مغالطه از دیدگاه فارابی و نقش خیال در آن است. موضوع مغالطه, امور عامه؛ مبادی آن, مشهوره مظنون, و یقین توهمی؛ و غرض آن, تخیل باطل به‌صورت حق است. أخذ «توهم» به‌عنوان غرض مغالطه از مهم‌ترین علل عدم أخذ آن در میان سایر قوای نفسانی؛ و أخذ «محاکی»، و «مشبهه» در غرض از علل تداخل آن با صناعت شعر, و أخذ آن به‌عنوان مبادی علوم است. از جمله نقش‌های متخیله در معرفت و مغالطه: استعمال تخییلات در راستای اهداف مغالطه‌کننده, عهده‌دار قوای أخذ تشابه و تباین و ضعف در آن‌ها, استعمال تصورات تخییلی خواص امور در عوض معنای اول معرفت خاصی که به ازای دوری آن‌ها از حقیقت امور, امکان رخداد مغالطه وجود دارد, استعمال مجموعه ترکیبی در معنای دوم معرفت خاصی از زمره‌ی یکی از اقسام علامات محاکاتی, قرار گرفتن در حیز وجودی معرفتی - خیالی, و ملهم مبدأ اشراقی صدرالمتألهین می‌باشد.