مسئلهٔ شر، خیر برتر، و اشکال اخلاقی

Abstract

از جمله پاسخ‌های مهم به مسئلۀ شر «تئودیسه‌های خیر برتر» هستند. این تئودیسه‌ها می‌کوشند خیر برتری بیابند که سازگاری وجود خدایی با اوصاف کمالی قدرت، معرفت و خوبی اخلاقی را توضیح دهند. پس از مرور کلیاتی دربارۀ تئودیسه‌ها و شروط توفیق آنها، به یکی از نقدهای اصلی به آن می‌پردازیم: اشکال اخلاقی. مطابق این اشکال، اصولاً تئودیسه‌های خیر برتر ناقض اصلی اخلاقی هستند، مانند این اصل کانتی که همیشه باید با انسان‌ها به مثابۀ غایت فی‌نفسه و نه همچون وسیلۀ صرف رفتار کرد، یا این که هدف وسیله را توجه نمی‌کند. در مقابل، می‌توان برای دفاع از تئودیسه‌های خیر برتر استدلال کرد که آن اصولِ اخلاقیِ مورد استناد استثناپذیرند. استدلال می‌شود که اگرچه این راه فرصتی برای دفاع از تئودیسه‌های خیر برتر فراهم می‌کند، به تنهایی کافی نیست، و مدافع تئودیسه‌ها باید توضیحی ارائه دهد که چگونه مثال‌های نقضی که وابسته به محدودیت‌های انسان هستند در مورد خدایی با اوصاف کمالی نیز ممکن است به کار آیند. با این حال، اولاً همچنان راه‌هایی پیش روی مدافع تئودیسه‌های خیر برتر هست که شاید به پاسخی درخور منتهی شود. ثانیاً لازم است فراتر از این سیاق الهیاتی نیز به اهمیت تئودیسه‌های خیر برتر توجه کرد، یعنی اهمیت دین‌شناسانه و اهمیت اخلاقی.