پژوهشنامه فلسفه دین (نامه حکمت)
مرور بر اساس
مجموعه‌های این پایگاه
ارسال های اخیر
-
معنویت دینی و معنای زندگی: نگاهی به چالش پوچی
(دانشگاه امام صادق علیه السلامImam Sadiq University, 2022-02-20)معنویت دینی در جهان جدید با چالش‌های مختلفی مواجه است. یکی از این چالش‌ها مسئلۀ معناداری یا پوچی زندگی است. در حالی که در جهان سنتی کمتر متفکری پیدا می‌شد که زندگی را تهی و پوچ بداند، امروزه شاهد نگاه‌های پوچ‌گرایانۀ مختلف ...
-
رویکرد زیستی-تکاملی در مواجهه با ادیان: بررسی دیدگاه دیوید ویلسون
(دانشگاه امام صادق علیه السلامImam Sadiq University, 2021-04-21)یکی از صفات مهم و متمایزکنندۀ انسان نسبت به پستان‌داران نخستین، به لحاظ زیستی-تکاملی، فرهنگ است که نهادهای سیاسی و اجتماعی، سنت‌های دینی و اخلاقی را در بر می‌گیرد. بنا بر مطالعات زیستی-ژنتیکی، ادیان به عنوان یک فرهنگ ...
-
موجه بودن باور متداول به خداوند بر اساس معرفت‌شناسیِ مبتنی بر شنیده‌های اطمینان‌یافته
(دانشگاه امام صادق علیه السلامImam Sadiq University, 2021-04-21)چالش‌های معرفت‌شناسانۀ بسیاری حول توجیه باور به خداوند در سه قرن گذشته وجود داشته است، به گونه‌ای که برخی همچون پلنتینگا صرف تضمین را به جای توجیهِ استدلالی در این زمینه مطرح کردند و باور به وجود خداوند را باوری پایه نشان ...
-
گشایش معمای ایدۀ «خداباوری شهودی» و وجود پرشمار خداناباوران: پژوهشی در علوم شناختی دین
(دانشگاه امام صادق علیه السلامImam Sadiq University, 2021-04-21)در میان دانشمندان علوم شناختی دین، شماری پس از انجام یا بررسی آزمایش‌ها بر آن‌اند که همۀ انسان‌ها «خداباور شهودی» و «دین‌دار طبیعی» هستند. از دید این متفکران، سه قوه اساسی در درون ما شامل «قوه ذهن‌مندانگاری»، «قوه ...
-
دربارۀ چگونگی علم خداوند به شرطی‌های خلاف واقعِ آزادی
(دانشگاه امام صادق علیه السلامImam Sadiq University, 2021-04-21)در پاسخ به مسئلۀ ناسازگاری میان مشیت مطلق الهی و آزادی مخلوقات، مولینیزم نظریه علم میانی را مطرح می‌کند، نظریه‌ای که با فرض علم خداوند به شرطی‌های خلاف واقعِ آزادی ادعا می‌کند که می‌توان بدون حذف یکی از طرفین (مشیت یا ...
-
آیا استدلال از طریق تنظیم ظریف خداباورانه است؟
(دانشگاه امام صادق علیه السلامImam Sadiq University, 2021-04-21)استدلال بر وجود خدا از طریق توسل به تنظیم‌ظریف کیهان، تنظیم‌شدگیِ ظریف جهان را به منظور شکل‌گیری حیات انسانی، شاهدی بر وجود خداوند تلقی می‌کند. بر خلاف باور رایج، استدلال تنظیم‌ظریف، در صورت‌بندی مرسوم، نه موفق است و نه ...
-
تبیین وجودی ملاصدرا از علم و نتایج آن در تبیین علم الهی
(دانشگاه امام صادق علیه السلامImam Sadiq University, 2021-04-21)ملاصدرا ضمن توجه به دیدگاه متقدمان در تعریف علم، بر اساس مبانی وجودشناسی خود، تعریفی وجودی از علم ارائه می‌دهد که نقطۀ عطفی در علم‌شناسی حکمت متعالیه است. در این تلقی، علم عبارت از وجود چیزی برای چیز دیگر است. این تعریف ...
-
تحلیل و نقد دلایل امکان شناخت ذات الهی و راه حصول آن از منظر فخر رازی
(دانشگاه امام صادق علیه السلامImam Sadiq University, 2021-04-21)پژوهش حاضر در پی تلاش برای پاسخ‌گویی به این پرسش است که «آیا در نظام اندیشۀ فخر رازی شناخت ذات حق امکان‌پذیر است یا خیر؟». روش تحقیق این جُستار، تحلیلی-انتقادی است، بنابراین داده‌ها بر اساس یک سیر منطقی چیده شده و سپس تجزیه ...
-
انسان متعالی و رابطه عقل و ایمان از منظر کرکگور
(دانشگاه امام صادق علیه السلامImam Sadiq University, 2021-04-21)مسئله ایمان و سازگاری یا عدم سازگاری آن با عقل و همچنین توجیه باورهای دینی بر پایه عقلانیت از دیرباز به عنوان یکی از چالش‌برانگیزترین مسائل فلسفه دین محسوب شده است. فیلسوفان و اندیشمندان بسیاری به بررسی این موضوع غامض و ...
-
مسئلهٔ شر، خیر برتر، و اشکال اخلاقی
(دانشگاه امام صادق علیه السلامImam Sadiq University, 2021-04-21)از جمله پاسخ‌های مهم به مسئلۀ شر «تئودیسه‌های خیر برتر» هستند. این تئودیسه‌ها می‌کوشند خیر برتری بیابند که سازگاری وجود خدایی با اوصاف کمالی قدرت، معرفت و خوبی اخلاقی را توضیح دهند. پس از مرور کلیاتی دربارۀ تئودیسه‌ها و ...
-
نگاهی انتقادی به معرفت‌شناسی فضیلت به روایت لیندا زاگزبسکی: چند ایراد اولیه
(دانشگاه امام صادق علیه السلامImam Sadiq University, 2021-04-21)در قرائت لیندا زاگزبسکی از معرفت‌شناسی فضیلت عناصر بسیاری در کنار هم قرار گرفته‌اند. در این نظریۀ ترکیبی -اگر نگوییم التقاطی- زمینه برای طرح ایرادات بسیار است. در این مقاله، پس از ارائه تقریری بسیار مختصر از لبّ نظریۀ ...
-
توجه در اندیشه سیمون وی
(دانشگاه امام صادق علیه السلامImam Sadiq University, 2021-04-21)سیمون وی بیش از هر فیلسوف و عارفی به توجه التفات داشته است. تفکرات او درباره توجه صرفاً یک مسئله شناختی، علمی یا روان‌شناختی نیست، بلکه تأثیرات مستقیم و دامنه‌داری در آموزش، الهیات و حتی سیاست دارد. او توجه را به عنوان یک ...
-
بررسی و نقد آراء سهروردی در خصوص مساله شر
(دانشگاه امام صادق علیه السلامImam Sadiq University, 2021-02-19)سهروردی در مواجهه با مسئله شر، با کاربست مفاهیم فلسفی و ارائه تبیین‌های فلسفی، در صدد است نشان دهد که خداوند و کل آفریده‌های او خیر هستند، نظام احسن در جهان حاکم است، و ثنوی‌گرایی باطل است. او شرّ را عدمی می‌داند که به ...
-
تضعیف خدای متافیزیکی در عقلانیت سوژه مدرن از منظر هایدگر
(دانشگاه امام صادق علیه السلامImam Sadiq University, 2021-02-19)هایدگر متأخر، با واکاوی تاریخ تفکر مغرب‌زمین، فلسفه دوره مدرن را به مثابه تداوم سنت متافیزیک یونانی، و نه گسستی از آن، تبیین کرده و سوبژکتیویسم دکارتی را برآمده از هستی-خداشناسی (یا انتو-تئولوژی) یونان، خاصه افلاطون و ...
-
بررسی و نقد دیدگاه دیوید بیسینگر در دفاع از مدل انحصارگرایی دینی
(دانشگاه امام صادق علیه السلامImam Sadiq University, 2021-02-19)دیوید بیسینگر از جمله فیلسوفان مدافع رویکرد انحصارگرایی است که در آثار متعدد خود تلاش کرده است تبیین جدیدی در دفاع از این رویکرد ارائه کند. هرچند بیسینگر به عنوان یک انحصارگرا ظاهر شده است، اما موضع متفاوت او در برابر پدیدۀ ...
-
اصطلاح شناسی ابداع در الهیات اسماعیلیه عصر فاطمیان
(دانشگاه امام صادق علیه السلامImam Sadiq University, 2021-02-19)هر چند که «ابداع» مورد توجه همه فیلسوفان مسلمان بوده، اما در الهیات اسماعیلیه توجه ویژه ای به آن شده است به گونه ای که شخصیت‌ها و گروه های نامداری مانند نسفی، ابوحاتم رازی، سجستانی، اخوان‌الصفا، کرمانی و ناصرخسرو، به تفسیر ...
-
آیا ارجاع متعین به ساحت الهی ممکن است؟
(دانشگاه امام صادق علیه السلامImam Sadiq University, 2021-02-19)یکی از چالش‌های حوزۀ زبان دینی به امکانِ جمع میان فرض تعالی و فرض ارجاع متعارف دینی برمی‌گردد. فرض تعالی مدعی است که ساحت الهی/مطلق به طور کامل از ساحت بشری/ممکن منفک است. فرض ارجاع متعارف دینی نیز مدعی است که می‌توان به ...
-
امکان شناخت انسان در آراء یاسپرس و جوادی آملی
(دانشگاه امام صادق علیه السلامImam Sadiq University, 2021-02-19)یاسپرس، به عنوان فیلسوفی اگزیستانس، ذات و حقیقت انسان را اگزیستنس می‌نامد و بر این باور است که شناخت من به عنوان اگزیستنس در فرآیند خودنگری -تأمل در خویش- انسان را به بیرون از خود که همان امر متعالی است می‌رساند. یاسپرس ...
-
چیستی و امکان کلام وجودی
(دانشگاه امام صادق علیه السلامImam Sadiq University, 2021-02-19)در علم کلام دو رویکرد از یکدیگر قابل تفکیک‌اند: رویکرد مابعدالطبیعی که محصول تفکر انتزاعی و مفهومی در باب خدا و معتقدات دینی است و رویکرد وجودی که مبتنی بر تفکر انضمامی دربارۀ این امور است. بر این اساس، پرسش اصلی نوشتار ...
-
مواجهه با مسئله فعل الهی در طبیعت: برتری دیدگاه نوخاسته گرایانه بر دیدگاه های تومیستی و کوانتمی
(دانشگاه امام صادق علیه السلامImam Sadiq University, 2021-02-19)سؤال اصلی در موضوع فعل الهی در طبیعت، چگونگی ارتباط خداوند -به عنوان امر غیرمادی و متعالی- با طبیعت -به عنوان امر مادی- است. در دوره معاصر، عده‌ای با تکیه بر مبانی متافیزیکی و الهیاتی توماس آکویناس و عده‌ای با توسل به عدم ...
