معرفی و کاربست روش «الگوپردازی بنیادین» در مطالعات سبک زندگی اسلامی

Abstract

برای ارائۀ مدل‌های روزآمد سبک زندگی اسلامی، به رویکردهای پژوهشی مسئله‌محور و اکتشافی نیازمندیم؛ چراکه روش‌های سنتی مطالعه‌های اسلامی به‌تنهایی توان پاسخگویی به این نیاز را ندارند. در مقالۀ پیش‌رو، با رویکردی تحلیلی-‌توصیفی، به معرفی روشی میان‌رشته‌ای، به‌منظور به‌کارگیری در الگوپردازی سبک زندگی اسلامی پرداخته شده است. روش پایه‌ در این پژوهش، روش کیفی نوینی است که با روش‌های سنتی مطالعات اسلامی به‌صورت متوالی ترکیب می‌شود. برپایۀ این راهبرد، پژوهشگر در مرحلۀ نخست، با استفاده از روش نظریه‌سازی داده‌بنیاد، که رویکردی توصیفی و منطقی استقرایی دارد، به کشف و ترسیم الگوی سبک زندگی موجود در قالب پدیدۀ اجتماعی مدنظر، از میدان پدیده می‌پردازد. در مرحلۀ بعد، روح سبک زندگی اسلامی از منابع معتبر دینی و نیز یافته‌های یقینی تجربی، برابر با الگوی واقعی به‌دست‌آمده، استخراج می‌شود. سپس، پژوهشگر با حرکتی بازگشتی، روح استخراج‌شده را در کالبد الگوی سبک زندگی موجود می‌دماند و درنهایت، الگویی روزآمد از سبک زندگی اسلامی پدیدۀ منظور ارائه می‌دهد. مسئله‌محوری و مراجعۀ پرسشگرانه به دین براساس نیازهای واقعی، از برتری‌های روش پیشنهادی است. مهم‌ترین وجه نوآوری این روش برخورداری هم‌زمان از داده‌های میدانی و داده‌های اسنادی اسلامی و ایجاد ارتباط بین «آنچه هست» و «آنچه باید باشد» است.