علوم ‌انسانی: نام‌ها و نزاع‌ها

Abstract

این مقاله در وهلة اول به کند و کاو در عنوان «علوم انسانی» و دیدگاه‌های رقیب‌اش می‌پردازد: «علوم‌فرهنگی»، «علوم‌اخلاقی» و سرانجام «علوم‌اجتماعی». و در ضمن می‌کوشد بر پیش‌زمینه‌های فلسفی آن عناوین نیز نظری بیافکند. با دو عنوان «علوم انسانی» که برگزیده و رواج‌یافته ویلهلم دیلتای است، و «علوم‌فرهنگی» که پیش‌نهادة نوکانتیان و نیز ماکس وبر بود، گوشه‌ای از نزاع بر سر این دسته از علوم در نیمه دوم قرن نوزدهم آشکار می‌شود. در طرف دیگر این منازعه هم جان‌استوارت ‌میل ایستاده با پیشنهادش «علوم‌اخلاقی». او درحقیقت وامدار ارسطو است و از طبقه‌بندی علوم، اخلاق و منطق‌اش بهره می‌برد. اشاره به عنوان علوم‌اجتماعی بیشتر برای هشدار بر این خطای رایج‌ است که آن را ناسنجیده بر تمام علوم‌ انسانی اطلاق می‌کنند. پس دفع بعضی سوء‌ تفاهم‌ها کار ضمنی دیگر مقالة پیش رو است، که پیش از هر چیز از خود عنوان علوم انسانی و بعد از فروکاستن علوم ‌انسانی‌ به جامعه‌شناسی جدید، پیش آمده است.