مطالعه‌ای آینده‌پژوهانه در ابعاد مختلف آموزش؛ ارائة چشم‌اندازی از مدرسة میان‌رشته‌ای آینده

Abstract

مدارس چگونه می‌توانند نسل آینده را برای دنیایِ پس از انقلاب صنعتی چهارم آماده کنند؛ که بارزترین مشخصه‌های آن بی­ثباتی، عدم قطعیت، پیچیدگی و ابهام است. ماهیت «تعلیم‌وتربیت» در اثر تغییرات چگونه دستخوش تغییر می‌شود؟ باوجودِ اعمال تغییرات زیاد در مدارس طی سالیان گذشته، انگاره­های کانونی دربارة مفاهیمی چون مدرسه، آموزش، مهارت­های کلیدی و نقش معلم دچار دگردیسی خاصی نشده‌اند و تغییر پارادایم لازم در حوزة آموزش شکل نگرفته است. در این مقاله با رویکرد آینده­پژوهانه و استفاده از روش بریکلاژ و بررسی روندهای کیفی و نشانک‌های ضعیف، تغییر ابعاد اصلی آموزش و دگردیسی آنها بررسی کرده و سپس با شالوده­شکنی در پیش‌فرض‌های سنتی یادگیری همچون انباشت دانش، محوریت آموزگار، آزمون‌های استاندارد، ساعات حضور انعطاف­ناپذیر و تلقی کارخانه­ای از مدارس، تصویری بدیل از مدرسه به‌مثابه «کارگاهی مشارکتی» ترسیم‌ شده است. تجربه‌های میان­رشته­ای، بازآموزی و عبور از آموخته‌هایِ پسین، مفاهیم نظری کلیدی چنین مدرسه‌ای هستند و کودکان را برای آینده‌هایی بدیل مهیا می‌کنند که ممکن است هیچ شباهتی با گذشته نداشته باشند. از نتایج این مقاله که از ترکیب میان‌رشته‌ای مباحث حوزة آموزش، روان­شناسی و جامعه‌شناسی با آینده­پژوهی به ‌دست ‌آمده است، می­توان در راستای پیش­نگری و خط­مشی‌گذاری کلان در حوزة آموزش‌وپرورش بهره برد.