ارزیابی عملکرد مترجمان بوف‌کور بر اساس تحلیل‌عناصر و بارمعنایی واژگان: ارائه مدل تحلیلی جدید بر مبنای داده‌ها

Abstract

هرچند ترجمه، در جایگاه متن مقصد، ظاهراً حیات مستقلی ندارد، ولی در ادبیات زبان مقصد می‌تواند صاحب هویت و حیات باشد. از این منظر، نقد ترجمه متون ادبی را می‌توان زیرشاخه‌ای از نقد ادبیات خارجی دانست. مسئله‌ی نقد و ارزیابی ترجمه متون ادبی، به ویژه با تمرکز بر عناصر فرهنگی، امری ضروری است. تحلیل عناصر معنایی یکی از شیوه‌ی ارزیابی است که به بررسی روابط معنایی میان واژگان مبدأ و مقصد می‌پردازد. هدف از پژوهش حاضر بررسی و نقد عملکرد مترجم بومی (بشیری) و غیر بومی (کاستلو) رمان بوف‌کور صادق هدایت با تکیه بر شاخصه‌های تحلیل عناصر و بار معنایی واژگان بود. شاخصه‌های مذکور توسط نگارنده در هفت رخداد توصیف شده است: حفظ، تأکید، جبران، بسط، قبض، حذف، و نویسه‌گردانی. خطاهای مترجمان نیز به‌طور مبسوط مورد بررسی قرار گرفت. طبق یافته‌های تحقیق، واژگان مربوط به حوزه دین، مشاغل و اشیاء جزو پرچالش‌ترین مفاهیم برای هر دو مترجم بوده است. همچنین، رخدادهای «قبض» و «جبران» بیشترین، و رخدادهای «تأکید»، «حذف» و «خطا»، کمترین درصد تواتر را در هر دو ترجمه داشته است. نتیجه نهایی پژوهش حاکی از توفیق بیشتر مترجم بومی در رعایت عناصر و بار معنایی واژگانِ معادل‌یابی‌شده است. دلیل این امر را می‌توان به آشنایی بیشتر مترجم بومی با فرهنگ مبدأ جست و جو کرد.