تحلیل و بازخوانی دیدگاه‌های زبانی، بلاغی و هرمنوتیکی ابن ابی‌الحدید در کتاب «الفلک‌الدائر علی المثل السائر»

Abstract

کتاب «الفلک­الدائر علی المثل السائر»ابن ابی­الحدید، زبان­شناس، لغت­شناس و مفسر اهل سنت، نقدی روشمند و عالمانه بر کتاب ارزشمند «المثل­السائر فی ادب­الکاتب و الشاعر» ابن اثیر است. کتاب ابن اثیر مرجعی مهم در مباحث زبان­شناختی، بلاغت، گونه­شناسی ادبی و روش تحلیل و تفسیر متن به شمار می­رود و در باب دو فن کتابت و شعر مطالبی ارزنده به مخاطب خود ارائه می­دهد. دیدگاه­های انتقادی ابن ابی­الحدید بر نظریات ابن اثیر، مباحث جدید و قابل تأملی را در زمینه­های پیش­گفته مطرح می­کند که با دیدگاه­ها و نظریات جدید در حوزة زبان­شناسی، بلاغت و هرمنوتیک قابل تطبیق است. از این­رو در این جستار به بررسی و تحلیل اندیشه­های زبانی، بلاغی و تفسیری ابن ابی­الحدید پرداخته و با استفاده از دیدگاه­های پراکنده و مختصر وی در کتاب الفلک­الدائر، یک نظام فکری و تئوریک منسجم از وی ارائه کرده­ایم که مبتنی بر اندیشة نسبی­گرایی است؛ بدین معنی که در نقد هیچ مقوله­ای، آن را به عنوان یک عنصر و پدیدة مجزا در نظر نمی­گیرد و در باب آن حکم مطلق نمی­دهد، بلکه با در نظر داشتن شاخصه­های مهمی چون بافت، موقعیت کلام و زمان و مکان، آن مقوله را امری نسبی دانسته و با توجه به این شاخصه­ها در باب آن سخن می­گوید.