مطالعه‌ی اثرات راهبردهای هم‌تألیفی بر بهره‌وری علمی پژوهشگران حوزه آموزش از دور: کاربست روش تحلیل شبکه‌های اجتماعی و پارادایم سرمایه اجتماعی

Abstract

هدف: با توجه به اهمیت پژوهش‌های میان‌رشته‌ای در خلق علم، این پژوهش با هدف تحلیل ساختار شبکۀ اجتماعی هم‌تألیفی پژوهشگران حوزه آموزش از دور و سنجش تأثیر راهبردهای هم‌تألیفی (ایزوله، دوتایی، مستقل، حفره‌های ساختاری، منسجم، میانه و پیچیده) بر بهره‌وری علمی آنان انجام شده است. روش‌شناسی: پژوهش حاضر از نوع مطالعات کاربردی علم‌سنجی است که به‌منظور تحلیل شبکۀ هم‌تألیفی از روش تحلیل شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کند. جامعه آماری پژوهش، تولیدات علمی تمامی پژوهشگرانی هستند که از آنها دست‌کم یک مقاله در پایگاه استنادی وب‌ آو ساینس در بازه زمانی 1990 تا 2017 نمایه شده است. پس از تهیه ماتریس متقارن هم‌تألیفی پژوهشگران، به‌منظور بازیابی نتایج از دو دسته نرم‌افزارهای الف) تحلیل شبکه‌های اجتماعی (بایب اکسل و یوسی آی‌ نت) و ب) نرم‌افزارهای تحلیل‌های آماری استفاده شده است. یافته‌ها: نتایج نشان دادند که بین محدودیت، کارآمدی، اندازه شبکه و جنسیت با بهره‌وری علمی پژوهشگران رابطه معناداری وجود دارد. در ارتباط با تأثیر راهبردهای هم‌تألیفی بر بهره‌وری علمی پژوهشگران نتایج حاکی از آن است که راهبردهای مختلف تأثیر متفاوتی بر میزان بهره‌وری پژوهشگران این حوزه علمی دارند و بین نوع راهبردهای هم‌تألیفی و بهره‌وری علمی رابطه مستقیمی وجود دارد. در این‌باره، پژوهشگرانی که راهبردهای حفره‌های ساختاری و منسجم را به‌عنوان سبک انتشاراتی خود برگزیده‌اند، به‌ترتیب بالاترین میزان بهره‌وری را دارند. نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون چندگانه نیز نشان داد که حدود 53 درصد از تغییرپذیری متغیر ملاک (بهره‌وری پژوهشگران) از طریق مجموع متغیرهای پیش‌بین (محدودیت، کارآمدی، اندازه شبکه و جنسیت پژوهشگران) تبیین می‌شود. نتیجه‌گیری: نتایج مبیّن آن است که بهره‌وری علمی پژوهشگران تابعی از کاربست راهبردهای هم‌تألیفی توسط آنان است. همچنین جنسیت عامل بسیار تأثیرگذاری بر بهره‌وری علمی پژوهشگران در شبکه اجتماعی هم‌تألیفی می‌باشد