تحلیل چند نگاره پهلوانی از منظر جهان‌نگری فتوَّتیه

Abstract

این مقاله به‌قصد دریافت و تشریح جهان‌نگری گروه‌های سهیم در خلق چند نگاره پهلوانی، به بررسی ساختاری نگاره‌هایی از ایران، هند، بخارا و عثمانی می‌پردازد. منظور از جهان‌نگری، آگاهی آرمانی گروهی از مردمان جامعه دانسته شده که به‌واسطهٔ آن، گروه در یکی از رسته‌های مشخص ِ اجتماعی قرار می‌گیرد. نوشتار، جهان‌نگری پنهان در نگاره‌ها را به همراه متنی از فتوّتنامهٔ سلطانی و حکایت گلستان (به‌عنوان مأخذ مصورسازی نگاره‌ها)، بخشی از آگاهی جمعی فتوّتیهٔ درباری معرفی می‌کند و مدعی است که نگاره از منظر طبقاتی و با رویکرد ساخت گرایانه به یکی از ساختارهای بصری پرتکرار در نگارگری ایرانی، می‌تواند پاسخگوی علت اقتباس‌های پی‌درپی<br /> از این نقاشی‌ها نیز باشد. درواقع، این آثار تقلید از موضوع و ساختارهایی‌اند که همخوان با جهان‌نگری منسجم ِ یک نگاره پهلوانی (ساختار بصری) با جهان‌نگری فتوتیهٔ درباری (ساختار اجتماعی) است. این نقاشی‌ها هیچ‌کدام به‌یک‌باره و مجزا از دیگر عرصه‌های جامعه به وجود نیامده و در سیر اقتباس‌های مکرر، به همراه دیگر آفرینش‌های فرهنگی، بارها و بارها آفریده و بازآفریده شده‌اند و درواقع، سازندگان آگاهی جمعی فتوتیهٔ درباری به شمار می‌آیند و نه صرفاً بازتاب‌دهندهٔ آن