اندازه‌گیری و مقایسه تطبیقی شاخص‌های بهره‌وری در اقتصاد ایران با کشورهای منتخب و تحلیل عوامل پیش‌برنده بهره‌وری

Abstract

بهره‌وری به عنوان یکی از منابع رشد اقتصادی، همواره مورد توجه برنامه‌ریزان و سیاست‌گذاران کلان اقتصادی است. بررسی وضعیت اقتصاد ایران نشان می‌دهد که بخشی از عدم تحقق‌های رشد اقتصادی در برنامه‌های توسعه ناشی از عدم تحقق رشد بهره‌وری می‌باشد. در این مطالعه شاخص‌های بهره‌وری کار، سرمایه و کل عوامل تولید (TFP) ایران با کشورهای جنوب غرب آسیا، عضو APO و عضو OECD برای دوره 2009-1996، مورد سنجش، مقایسه و ارزیابی قرار گرفت. علاوه بر این، ضمن مقایسه شکاف بهره‌وری ایران با کشورهای یاد شده، دلایل ایجاد این شکاف با توجه به عوامل پیش‌برنده ارتقای بهره‌وری (شامل سرمایه انسانی، موجودی دانش و فناوری، آزادی اقتصادی و ...) با رویکرد مقایسه تطبیقی تصریح و تبیین شد. نتایج نشان می‌دهد هم سطح و هم رشد بهره‌وری اقتصاد ایران در مقایسه با اغلب کشورهای جنوب غرب آسیا و میانگین کشورهای منتخب OECD و APO پایین‌تر است. از مقایسه شاخص‌های سرمایه انسانی، دانش و فناوری، آزادی اقتصادی و رقابت‌پذیری ایران با کشورهای مورد بررسی، این نتیجه حاصل شده است که شکاف سطح عوامل پیش برنده ارتقای بهره‌وری ایران با کشورهای یاد شده، به‌ویژه کشورهای توسعه یافته بیشتر شده که موید افزایش شکاف بهره‌وری است. لذا برای دستیابی به اهداف سند چشم‌انداز، انجام برخی از اصلاحات اساسی در ساختار اقتصادی و تجاری در کشور و به‌کارگیری تجارب موفق سایر کشورها مورد نیاز می‌باشد.