آیا روح مطلق همان خداست؟ نقدی بر کتاب مفهوم خدا ازنظر هگل

Abstract

<span lang="FA">جایگاه و نقش خداوند در فلسفۀ هگل به یکی از مناقشه‌برانگیزترین مسائل فلسفی و </span><span lang="FA">تفسیری در دو قرن گذشته بدل شده است. شیوۀ پاسخ به این پرسش یکی از عناصر اصلی تمایزبخش میان دو جریان هگلیان راست‌گرا و چپ‌گراست. هگل، برخلاف روند حاکم بر فلسفۀ مدرن که رفته‌رفته به</span><span lang="FA">‌</span><span lang="FA">دنبال کم</span><span lang="FA">‌</span><span lang="FA">رنگ</span><span lang="FA">‌</span><span lang="FA">کردن جایگاه و نقش هستی‌شناسانۀ خداوند در تبیین عالم بود، دوباره پای خداوند را به فلسفه باز کرد، براهین اثبات وجود خدا را احیا کرد، و خدا را با عنوانی تازه در صدر نشاند: روح مطلق. حال پرسش اصلی این است که روح مطلق هگلی چه نسبتی با خدای مسیحی دارد؟ آیا هگل فلسفه را</span><span lang="FA"> الهی</span><span lang="FA"> </span><span lang="FA">کرد یا الهیات را فلسفی؟ آیا هگل خدا را به جایگاه </span><span lang="FA">والایش بازگرداند، یا برعکس، با تغییردادن معنایش، خدای عرفی</span><span lang="FA">ـ کلامی ادیان</span><span lang="FA"> ابراهیمی را به‌کلی نفی کرد؟ </span><span lang="FA">کوئنتین لویر در کتاب <em>مفهوم خدا ازنظر هگل </em>می‌کوشد تا به این پرسش‌ها بپردازد. اگرچه مخاطب کتاب نیز نهایتاً پاسخ سرراستی به </span><span lang="FA">‌</span><span lang="FA">نفع یکی از طرفین این مسئله دریافت</span><span lang="FA"> </span><span lang="FA">نمی‌کند، هم</span><span lang="FA">‌</span><span lang="FA">راه با نویسنده با تحلیل هگلیِ مفهوم خداوند و درنتیجه، به‌طور کلی با طرحی کلی از متافیزیک هگلی آشنا می‌شود که ازقضا به</span><span lang="FA">‌</span><span lang="FA">لحاظ شیوۀ بیان و استدلال‌ها نیز بی‌شباهت به خودِ سبک استدلالیِ هگل نیست.</span>