درآمدی انتقادی بر «دوره‌های برخط آزاد انبوه (موک‌ها)»

Abstract

هدف از نگارش این مقاله معرفی و نقادی دوره‌های برخط آزاد انبوه (موک‌ها) است. برای تحقق این هدف، از روش پژوهش «کاوش‌گری فلسفی انتقادی» استفاده شد. جامعة آماری دربرگیرندة همة منابع اعم از کتاب‌ها، مقالات، مطالعات، و پژوهش‌های مرتبط با موضوع بود که حداکثر ممکن منابع به‌روش نمونه‌گیری هدف‌مند به‌منزلة نمونه انتخاب شدند. داده‌های موردنیاز ازطریق سیاهة یادداشت‌برداری گردآوری و اطلاعات به‌روش کلامی، تصویری، و استنتاج منطقی تحلیل شدند. در این مقاله، نخست، موک‌ها در سه محور «چیستی»، «چرایی»، و «چگونگی» توصیف شدند؛ سپس، برای تفسیر موک‌ها، معیارهای الف) نظریة زیربنایی، ب) عدالت آموزشی، ج) آموزش بزرگ‌سالان، د) عملی‌بودن ازنظر فنی، و هـ) کاربرد‌های آموزشی انتخاب و موک‌ها براساس آن‌ها تحلیل شدند و درنهایت، مزایا و معایب آن‌ها احصا شد. براساس یافته‌های این مقاله، مهم‌ترین مزایای موک‌ها عبارت بودند از: برخورداری از نظریة علمی زیربنایی پیشرفته و به‌روز، زمینه‌سازی عدالت آموزشی،‌ تناسب با آموزش‌های بزرگ‌سالان،‌ قابلیت عملیاتی‌شدن، و منافع و مزایای مختلف آموزشی. بااین‌همه، نوپا‌بودن نظریة زیربنایی موک‌ها (ارتباط‌گرایی) و نقدهای متعدد برای آن،‌ قابلیت موک‌ها در ایجاد و گسترش تبعیض آموزشی، کاستی‌های فنی مختلف، و نقص‌های جدی در بعد کاربرد آموزشی نیز از معایب آن بودند. نتیجه این‌که پرداختن به موک‌ها نیازمند آگاهی از این مزایا و معایب و تلاش برای رفع معایب آن است.