نقدی بر دیدگاه «رئالیسم مفهومی خلاقانه» در کتاب روش‌‌شناسی علوم انسانی نزد اندیشمندان مسلمان

Abstract

هدف از مطالعۀ حاضر نقد «رئالیسم مفهومی خلاقانه» به‌منزلۀ مدلی روش‌شناختی از علم اسلامی است. این مدل ساختار علم متداول را در قوارۀ مدرنیته و پسامدرنیته نمی‌پذیرد و ساختار جدیدی از علم را، متناسب با جهان‌بینی اسلامی، درقالب یک پارادایم ارائه می‌کند که درصدر آن اصالت جهان‌بینی و سنت‌های لایتغیر الهی قرار دارد. از محاسن این پارادایم تخصیص مخزن علم نزد پروردگار عالم، برخورداری از یک سلسله‌مراتب معرفتی، باور به عوالم غیب و شهادت، معرفی منابع کسب دانش فراتر از حس و تجربه، و تعیین ملاک صحت فراتر از وقوع در نشئۀ مادی است. باوجوداین، کلی‌گویی و گسل بین مفاهیم متعدد، هم‌چنین روشن‌نبودن نحوۀ ورود به منابع معرفتی، تجربه، عقل، و شهود از کاستی‌های این مدل است. درمجموع، این مدل در پیش‌برد علم دینی مخصوصاً درمقام ثبوت علم در بُعد مفهوم‌سازی‌های نظری و جداشدن از فضایِ سکولار تأثیرگذار ارزیابی می‌شود. ارائۀ پیش‌نهاد به‌منظور تکمیل دیدگاه موجود و قدم‌های بعدی در مسیر تدوین علم اسلامی پایان‌بخش این نوشتار است.