غلظت، تجمع و تخصیص فسفر در مراحل ساقه‌رفتن و گرده‌افشانی در تعدادی از گونه‌های زراعی و هرز خانواده گندمیان

Abstract

اطلاعات مربوط به تغییرات غلظت، تجمع و تخصیص فسفر در گونه­های مختلف گیاهی در راستای بهبود کارآیی جذب و استفاده از عناصر غذایی به­ویژه در خاک­های فقیر حائز اهمیت است. از این­رو، به منظور بررسی تغییرات غلظت، تجمع و تخصیص فسفر در تعدادی از گونه‌های زراعی و هرز خانواده گندمیان، در سال زراعی 95-1394 آزمایشی گلدانی در شرایط هوای آزاد در قالب طرح کاملاً تصادفی به‌صورت فاکتوریل با سه تکرار در دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان در خاکی با مقدار فسفر قابل استفاده کم (85/4 میلی­گرم در کیلوگرم) اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل هفت گونه زراعی و هرز از خانواده گندمیان (گندم نان، گندم دوروم، جو معمولی، جو لخت، چاودم، یولاف وحشی و علف­خونی) و دو شرایط عدم مصرف و مصرف کودهای نیتروژنه، فسفره و پتاسه به مقدار توصیه شده بودند. بر اساس نتایج به­دست آمده، در هر دو مرحله ساقه­رفتن و گرده­افشانی با مصرف کود، غلظت و تجمع فسفر در تمام بخش­های گیاه، به­استثنای غلظت فسفر ریشه در مرحله ساقه­رفتن، به­طور معنی­داری افزایش پیدا کرد. میانگین غلظت فسفر بخش هوایی بوته در مراحل ساقه­رفتن و گرده­افشانی در شرایط عدم کوددهی به­ترتیب 9/3 و 9/1 ­گرم در کیلوگرم بود که در نتیجه مصرف کود به­طور معنی­داری افزایش یافته و به­ترتیب به 5/4 و 1/2 ­گرم در کیلوگرم رسید. همچنین، در نتیجه کوددهی میانگین مقدار فسفر تجمع یافته در بخش هوایی بوته در ساقه ­رفتن از 92/0 به 2/3 و در گرده­افشانی از 45/2 به 2/9 میلی­گرم در بوته رسید. در گرده­افشانی، تأثیر گونه گیاهی بر غلظت فسفر در تمام اندام­های گیاه اما در ساقه­رفتن فقط بر غلظت فسفردر ساقه و بخش هوایی بوته معنی­دار بود. با این حال، در هر دو مرحله، تجمع فسفر در تمام بخش­های گیاه و کل بوته به­طور معنی­داری تحت تأثیر گونه گیاهی و اثرات متقابل گونه و کوددهی قرار گرفت. میانگین غلظت فسفر بخش هوایی بوته در گونه­های مورد مطالعه در ساقه رفتن از 9/2 تا 7/4 و در گرده­افشانی از 4/1 تا 7/2 گرم در کیلوگرم متغیر بود. نتایج مقایسه میانگین­های اثرات متقابل نشان داد که در مرحله ساقه­رفتن، در شرایط عدم کوددهی هیچ اختلاف معنی­داری بین گونه­ها از نظر تجمع فسفر در بخش­های مختلف بوته وجود نداشت. در مرحله گرده­افشانی نیز اختلاف­های بین گونه­ها از نظر تجمع فسفر در شاهد عدم کوددهی به­مراتب کمتر از شرایط کوددهی بود.