نقش عقل عملی در کمال انسان

Abstract

فلاسفه اسلامی نفس انسانی را مشتمل بر تمام قوای طبیعی، گیاهی و حیوانی دانسته و علاوه بر آن معتقدند که دو قوه ویژه به نام‌های عقل نظری و عقل عملی دارد. درباره عقل عملی و جایگاه آن در بین قوای نفس ناطقه و نیز کارکرد آن کمتر سخن گفته شده است. از این رو ما در این مقاله به روش توصیفی-تحلیلی به این مهم پرداخته و به این نتیجه رسیده‌ایم که کیفیات اربعه، قوای طبیعی، نباتی و حیوانی (که تقریبا بیست و چهار قوه می‌شوند) در خدمت عقل عملی (در جایگاه بیست و پنجم) قرار می‌گیرند تا او نیز با سه کارکرد (انفعالات، استنباط صناعات و افعال اختیاری) و در چهار مرتبه (تهذیب ظاهر، تهذیب باطن یا تخلیه، تحلیه، فنا و اسفار اربعه) در خدمت عقل نظری باشد و عقل نظری را مهیا کند تا از مبادی عالیه منفعل شده و از مرتبه هیولانی به بالملکه، بالفعل و سپس مستفاد برسد و بدین وسیله با بیانی فلسفی روشن می‌شود که همه عالم در خدمت انسان است تا انسان با دو بال عقل نظری و عقل عملی به عالی‌ترین درجات کمال که همان قرب الهی است نائل گردد.