نقدی روش‌شناسانه به شیوۀ فراتحلیل بر اثربخشی روش‏های درمانی به کار رفته در زمینۀ کاهش اضطراب امتحان در ایران

Abstract

زمینه: اضطراب امتحان به عنوان عامل مهمی است که می‌تواند عملکرد در آزمون را مختل و منجر به افت تحصیلی شود. هدف: مطالعه حاضر فراتحلیلی بر مطالعات انجام شده در زمینه روش‏های درمانی به کار رفته در کاهش اضطراب امتحان بود. روش: بدین منظور از فراتحلیل به عنوان یک تکنیک آماری جهت جمع‏آوری، ترکیب و خلاصه نمودن پژوهش‌های انجام شده در زمینه مورد نظر استفاده گردید که 45 مطالعه مناسب جمع‏آوری شد. پس از ورود اطلاعات به نرم افزارCMA2 و تحلیل حساسیت یک مطالعه که نسبت به سایر مطالعات پرت بود از جمع مطالعات حذف و در نهایت 44 مطالعه تحلیل شد. یافته‌ها: اندازه اثر در مدل تصادفی برای کل روش‏های درمانی 0.68 برای روش‏های رفتاری 0.84، روش‏های شناختی 0.75، روش‏های شناختی-رفتاری 0.43، آموزش مهارت‌ها 0.49 و ترکیب شناختی-رفتاری و آموزش مهارت 0.58 به دست آمد که با توجه به معیار کوهن تنها اندازه اثر روش رفتاری زیاد گزارش می‌شود، اندازه اثر دو روش شناختی و ترکیب شناختی- رفتاری با آموزش مهارت بالاتر از متوسط است و دو روش شناختی- رفتاری و آموزش مهارت اندازه اثر پایین‌تر از متوسط را کسب کرده‌اند. با توجه به معنی‏داری آماره Q متغیرهای جنس، جامعۀ آماری، ابزار پژوهش، روش نمونه‏گیری، روش تحقیق، تعداد جلسات درمان و مقطع تحصیلی افراد نمونه به عنوان متغیرهای تعدیل گر وارد تحلیل شدند. در مدل اثرات تصادفی نقش میانجی‏گری متغیرهای جنس، جامعۀ آماری، ابزار پژوهش، روش نمونه‏گیری و تعداد جلسات درمان در سطح 0.01 معنی‏دار شد. بحث و نتیجه‏گیری: نتایج حاصل از مطالعه نشان می‌دهد که از بین روش‏های درمانی مورد استفاده در کاهش اضطراب امتحان موفقیت روش رفتاری و سپس شناختی بیش از روش‏های دیگر بوده است و درمانگران باید به این روش‏ها توجه بیشتری داشته باشند. همچنین پژوهشگران در پژوهش‌های آینده خود متوجه نقش تعدیل کننده های ذکر شده در بالا باشند.