تبیین معنای «فتنه» در آیات مشتمل بر مادة فتنه با تأکید بر معنای کفر، شرک و ارتداد

Abstract

یکی از واژگان چالش‌آفرین و به‌نسبت پرکاربرد در قرآن کریم واژة فتنه و مشتقات آن است که مفسران معانی مختلفی از قبیل کفر و شرک، آزمایش، عذاب، ضلالت و... برای آن بیان کرده‌اند. در این میان واژة فتنه در هفت آیه به معنای کفر و شرک و ارتداد تفسیر شده‌است. در این مقاله با روش کتابخانه‌ای به گردآوری اطلاعات پرداخته شده‌است و با شیوه تحلیلی ـ توصیفی استدلال‌های مفسران در تبیین وجوه معنایی مذکور تجزیه‌وتحلیل و بررسی شده‌است. سپس با ارائة دیدگاهی جامع در این زمینه، این نتیجه به دست آمده که واژة فتنه در برخی از این آیات هفتگانه (191 بقره و 91 نساء) بر معنای شرک و کفر قابل تطبیق است و در برخی دیگر (193 بقره و 39 انفال و 217 بقره) معنای شرک، بر دیگر وجوه ارجحیت دارد. همچنین در آیة 23 سورة انعام، فتنه بر سه معنای احتمالی (پاسخ، معذرت، شرک و کفر) دلالت می‌کند، و در آیه 14 سورة احزاب، فتنه در معنای ارتداد به کار رفته‌است.