نظریه مانستربرگ: «ذهن» ماده خام سینما،یا سینما هنرِ«ذهن» به‌مثابه کنش ادراکی

Abstract

هوگو مانستربرگ در سال ۱۹۱۶ به‌عنوان نخستین نظریه‌پرداز فیلم بر مبنای فلسفه ایده‌آلیستی کانت به تجزیه و تحلیل هنر نوپدیدار سینما مبادرت ورزیده است. بسیاری از تحلیل‌گرانی که پس از وی به تحلیل و واکاوی نظریة فیلم وی «فتو پلی: بررسی روان‌شناسی و زیبایی‌شناسی فیلم» پرداخته‌اند، بر این اعتقاد بوده‌اند که مانستربرگ علت مادی یا مادة ‌خام سینما را «ذهن» تلقی می‌کند. بنای این نوشتار بر آن است که ثابت کند، مانستربرگ همچون نظریه‌پردازان نئورالیست مادة خام سینما را واقعیت می‌داند، اما به‌ این علت نظریة خود را مبتنی بر ادراک استعلایی کانت استوار کرده است و اعتقاد بر القای وحدت کامل به شیء دیداری را بر پرده سینما از طریق غلبه بر واقعیت بیرونی و اعطای شاکله درونی به شیء بر قاعده ساختارهای پیشینی فاهمه قرار داده است، سینما را چونان «فرایند ذهنی»، هنر نمایش «ذهنیت» بازشناسی می‌کند. پس برخلاف نظر عمده شارحان وی، مانستربرگ علت مادی یا مادة ‌خام سینما را «ذهن» تلقی نمی‌کند، اینکه وی سینما را هنر ذهن باز می‌شناسد معطوف به کارکردهای سینما متناظر با تجربة ‌ادراکی و سایر کنش‌های ذهنی است. روش تحقیق در این نوشتار برمبنای پژوهش کتابخانه‌ای و تحلیلی ـ توصیفی است.