تبارشناسی پژوهش‌های ادبیات کودکان از منظر روش‌شناختی

Abstract

ردپای پژوهش­هایی با موضوع ادبیات کودکان و نوجوانان را در رشته­های متنوعی می‌­توان یافت. طبیعی است که هر یک از این پژوهش­ها با توجه به پرسش‌ها و رشته‌های مرتبط با خود، از روش­شناسی­ها و روی‌کردهای گوناگونی بهره جسته­اند. در پژوهش حاضر برای ارائه‌ی ترسیم شناختی کلی از وضعیت روش­های پژوهش در ادبیات کودک و نوجوان، 164 پایان‌نامه در حوزه­ی یادشده شناسایی و با تکمیل مشخصات کتاب‌شناختی و چکیده­ی این آثار مطالعه­ای با روش تحلیل محتوا بر آن‌ها انجام شد. از مجموع 164 پژوهش شناسایی شده، 40 اثر با رویکرد کیفی، 48 مورد با روی‌کرد کمی 12 پژوهش به کمک روش‌های ترکیبی، و 51 عنوان نیز به روش سندی/ کتابخانه­ای صورت گرفته است. در این میان 13 پایان‌نامه نیز وجود دارد که به ترجمه، تدوین کتاب‌شناسی، یا بازنویسی آثار کهن پرداخته­اند. تاکنون بیش‌ترین پایان‌نامه با موضوع ادبیات کودک و نوجوان در رشته­ی کتابداری و اطلاع­رسانی (53 عنوان) به انجام رسیده است. درمقابل برخی رشته­ها مانند زبان و ادبیات فارسی و علوم تربیتی، با وجود داشتن گرایش­های مختلف، همچنان سهم کم‌تری را در این حوزه دارند. روند رشد کمی پژوهش­ها نشان­دهنده‌ی سیر صعودی است که در دهه­ی هشتاد به اوج خود یعنی 72 عنوان پایان‌نامه رسیده است. به نظر می‌­رسد از میان هفت مقوله­ی شناسایی شده در پژوهش­های ادبیات کودک و نوجوان، آثار منتشر شده در این حوزه در قالب شعر، داستان، و ... بیش‌تر توجه پژوهش‌گران را به خود جلب کرده­اند. این موضوع نشان­گر ارتباط میان روش­های پژوهش و مقوله­های پرطرف‌دار نیز هست. موضوع‌هایی که در مطالعات این حوزه مطرح می‌‌شوند، آن قدر گسترده و متنوع هستند که پاسخ‌گویی به هر یک به استفاده از روش خاصی نیاز است. واژه‌های کلیدی: