نمایشی از آن دیگری: بررسی مردسالاری و زن ستیزی با خوانشی فمنیستی در سه نمایش نامه بهرام بیضایی

Abstract

مردسالاری از مفاهیم کلیدی گرایش­های فمنیستی به­شمار می­آید. فمینیست­ها معتقدند که درجامعة مردسالار، مردها قدرت و حاکمیتی برتر نسبت به زن‌ها دارند. آن­ها علت فرودستی زنان را در جامعه مردسالار، دسترسی بیشتر مردان به مزایای ساختارهای قدرت، تقسیم نابرابر امتیازات اجتماعی و روابط نادرست مرد و زن می­دانند. مسألة مردسالاری در متون ادبی بازتاب چشم­گیری دارد. آثار زیادی به ویژه در حوزة نمایش­نامه­نویسی با این رویکرد خلق شده­اند. نخستین اعتراض و نقدها به این نابرابری را، زنان وارد حوزة ادبیات کردند؛ اما همراه آن­ها نویسندگان مردی هم به این جنبش پیوستند و از این نابرابری سخن گفتند. در ایران و در حوزة ادبیات نمایشی، بهرام بیضایی از جمله این نویسندگان است و اغلب نمایش­نامه­های او با محوریت نقش زن نوشته شده است. هدف این مقاله، تبیین موقعیت زن در اندیشه و بستر مردسالاری، در دنیای نمایش­نامه­های اوست. بدین منظور نمایش­نامه­های <em>پرده­خانه</em>، <em>ندبه</em> و <em>مرگ یزدگرد</em> بیضایی انتخاب و به شیوة توصیفی-تحلیلی بررسی شده است. این بررسی نشان می­دهد که بیضایی، نشانه­ها و مؤلفه­های مردسالاری و عوامل مؤثر بر پیدایی و گسترش آن را در آثار یاد شده ترسیم می­کند. مقالة حاضر عناصر این یافته­ها را بازیابی و تحلیل کرده است.