بررسی ساختار دیداری فیلم‌های اصغر فرهادی (با بررسی سه فیلم «دربارة الی»، «جدایی نادر از سیمین» و «گذشته»)

Abstract

ساختار دیداری در یک فیلم، ساختمانی به هم پیوسته از عناصر بصری آن فیلم است که از آن برای پیشبرد قصه، تولید معنا و انتقال احساس استفاده می‌شود. از این رو برای شناخت آثار هر فیلمسازی، یکی از بهترین راه‌ها، شناخت ساختار دیداری آثار او و بررسی شگردهایی است که او برای آرایش عناصر دیداری مورد استفاده قرار می‌دهد. هدف از این پژوهش، دست‌یابی به چنین شناخت و تحلیلی در فیلم‌های اصغر فرهادی است. البته منظور از این تحلیل، فهم انتزاعی تصویر در آثار او نیست، بلکه همواره بر رابطة تصویر با قصه و معنای آن تاکید می‌شود. بنابراین در این مقاله با یک روش توصیفی-تحلیلی، از یک سو رابطه‌ای شرح داده می‌شود که میان تصویر و قصه گویی وجود دارد و از سوی دیگر دلایل تاثیر گذاری شگردهای بصری فرهادی در فیلم‌هایش تحلیل می‌شود. در نتیجة این پژوهش، مشخص می‌شود که فرهادی با بهره‌گیری از گونه‌ای رئالیسم تصویری، به ساختمان دراماتیک و قصه‌گوی فیلمش استحکام می‌بخشد و مخاطب را هرچه بیشتر به کاراکترهایش نزدیک می‌کند. به همین علت،‌ شگردهای بصری چون عمق میدان زیاد، دوربین روی دست، چندگانگی نقطه دید، پالت رنگی محدود، درهم شدن فضاهای مثبت و منفی و نورپردازی روشن-‌مایه در فیلم‌های او به ابزارهای اصلی برای نمایش عناصر بصری و بیان سینمایی تبدیل می‌شود.