آسیابانی و بازنمایی مناسبات اجتماعی طبقات فرودست در جوامع روستایی: بررسی پدیدۀ آسیاب و آسیابانی در روستای حسن آباد ششتمد سبزوار

Abstract

آسیاب به‌عنوان یکی از نمودهای تمدن ایرانی، جلوه‌ای از دانش بومی ایرانیان در راستای سازگاری با اقلیم خشک و کم­آب ایران است. این پژوهش، به بررسی بسترمند و زمینه‌مند فرهنگ آسیابانی در یکی از روستاهای منطقة جنوبی سبزوار می­پردازد و با اتخاذ رویکردی مردم‌نگارانه، با رویکرد نظری بوم‌شناسی فرهنگی، از خلال بررسی این پدیده، به­دنبال واکاوی مناسبات طبیعت و فرهنگ است. نتایج نشان می‌دهد شکل‌گیری فناوری و سازۀ آسیاب، پاسخی سازگارانه به ویژگی‌های طبیعی و اقلیمی منطقه است که فرهنگ‌سازی خاصی به­همراه داشته است؛ بنابراین، سویه‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی آسیاب، مواردی هستند که به آن‌ها پرداخته می‌شود. با توجه به داده‌ها و شواهد میدانی پژوهش حاضر می‌توان گفت آسیابانی در منطقۀ مورد مطالعه، به‌عنوان حرفه‌ای کارآمد و ضروری مطرح است، اما این حرفه، در تحلیل نهایی حرفه‌ای، چندان مطلوب تلقی نمی‌شود. با توجه به نتایج، به­نظر می‌رسد جایگاه نه‌چندان مطلوب این حرفه در فرهنگ مورد مطالعه را باید در ساخت پرتنش جوامع روستایی در مناطق حاشیۀ کویر جست‌وجو کرد.