تحلیل ساختار و گفتمان بخش تقدیر پایان‌نامه‌های فارسی در دو مقطع کارشناسی‌ارشد و دکتری

Abstract

صفحة قدردانی و سپاس، معمولاً بخشی کوتاه از یک پایان‌نامه یا رسالۀ دانشگاهی است که در آن، دانشجو از افرادی مانند استادها، اعضای خانواده، دوستان و همکاران و نهادهایی مانند کتابخانه، دانشکده، گروه و یا شرکت‌ها و نهادهای غیردانشگاهی قدردانی و سپاس‌گزاری می‌کند. بر پایة انگارۀ نظری هایلند (Hyland, 2004) سه مرحلۀ تأمل، سپاس و اطلاع در متن‌های قدردانی پایان‌نامه‌های دانشگاهی به کار می‌رود. در پژوهش حاضر، 240 متنِ قدردانی و سپاس از 120 پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد و 120 رساله دکتری از شش رشتة علوم سخت (کامپیوتر، مهندسی برق، زیست‌شناسی) و علوم نرم (مدیریت، حسابداری، زبان‌شناسی) استخراج و بررسی شده‌است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که گسترده‌ترین متن‌های تقدیر در رشتۀ زبان‌شناسی همگانی (با 6340 واژه)، و کوتاه‌ترین متن‌های تقدیر در رشتۀ حسابداری (با 3804 واژه) نگارش شده‌اند. یافته‌های پژوهش، به طور کلی نشان‌دهندة آن است که در متن‌های قدردانی پایان‌نامه‌ها و رساله‌های ایرانی نیز مرحله‌ها و گام‌های الگوی هایلند دنبال می‌شود، با این تفاوت عمده که در 50 درصد از متن‌های فارسی، دانشجویان از خداوند نیز سپاس‌گزاری کرده‌اند. این در حالی است که هایلند چنین مرحله یا گامی را در انگارة 2018 خود در نظر نگرفته است. با بررسی صفحة قدردانی در رشته‌های گوناگون، مشاهده شد که دانشجویان رشته‌های علوم انسانی در مقایسه با رشته‌های علوم پایه و مهندسی، متون تقدیر طولانی‌تری نوشته‌اند. همچنین فراوانی سپاس از نهادهای غیردانشگاهی مانند آزمایشگاه‌ها، مراکز تولیدی و تجاری در رشته‌های علوم پایه و مهندسی بیشتر است. با توجه به متغیر مقطع تحصیلی نیز دریافتیم که دانشجویان دورة دکتری نسبت به دانشجویان کارشناسی‌ارشد، متن‌های قدردانی گسترده‌تری نوشته‌اند.