تبیین ایثار به مثابه مبنا، اصل و روش تربیتی با تأکید بر مبادی سه گانه عمل

Abstract

حفظ و گسترش تعاملات انسانی مستلزم مقید بودن به فضایلی همچون ایثار است که متضمن نتایج مطلوب بسیاری از بعد فردی و اجتماعی؛ و ضامن سلامت روابط انسانی است. هدف این پژوهش بررسی مبانی فلسفی ایثار و تبیین بالقوگی های تربیتی آن با تأکید بر مبادی سه گانه عمل(از منظر نظریه انسان عامل ) است. پژوهش حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی ضمن بررسی مبانی فلسفی ایثار به عنوان یک عمل اخلاقی- معرفتی، با نظر به مبادی سه گانه عمل، جایگاه آن را در تربیت اسلامی ابتدا از جهت هدف غایی و اهداف واسطی و سپس در جایگاه مبنا، اصل و روش به طور مجزا تحلیل نموده است. یافته های پژوهش بیانگر آن است که اگرچه شرط پذیرش عمل ایثارگرایانه از منظر اسلام توجه همزمان به مبادی سه گانه (شناختی، گرایشی و ارادی) عمل است، تأکید اسلام بر مبدأ شناختی است. در ادامه ضمن تصریح نظر اسلام در عدم توجه به ایثار به عنوان هدف غایی تربیت، به اهداف واسطی هشت گانه در ارتباط با دست یابی به مقام ایثار اشاره شده است و پس از آن جایگاه ایثار به عنوان مبنا، اصل و روش به طور مجزا بررسی و دلالت های تربیتی هریک تبیین شده است. به طور مثال ایثار به منزله مبنا در برگیرنده سه اصل و هر اصل متضمن یک روش است. در نهایت این نکته نیز قابل تأمل است که وجه مشترک عاملین در اقدام به عمل ایثارگرایانه در اولویت قرار گرفتن متعلَّق ایثار در لحظه اقدام عملی است.