تشریح دوگانگی نماد آتش در آیین زرتشتی

Abstract

بررسی جایگاه متمایز آتش و تأثیر ژرف آن بر زندگی روزمره و تاریخ جوامع بشری، آن چنان که مد نظر گاستون باشلار و دیگر نظریه پردازان نقد مضمونی است مستلزم این است که از گستره‌های مختلف دانش مدد بجوییم. تاریخ، روانشناسی، جامعه‌شناسی، شاخه‌های مختلف علم فیزیک، قوم‌‌شناسی و مردم‌شناسی تاریخی، هر یک بخشی از این گستره هستند. مقالة حاضر بدون بهره گیری از همة این زمینه‌ها به این نکته می پردازد که آتش به صورت بالقوه می‌تواند طیف گسترده‌ای از معانی را به همراه داشته باشد. همین امر، این عنصر را به مجموعه‌ای معنایی و به دنبال آن مجموعه‌ای از مفاهیم نمادین مبدل می‌سازد. از ورای این ویژگی‌های نمادین است که ما به بررسی این پدیده خواهیم پرداخت و توصیفات و تحلیل‌های خود را بر پیرامون محور دوگانگی و تناقض بزرگ این پدیده پیش خواهیم برد (آتش مخرب/ بارور کننده؛ نماد زندگی / نماد مرگ). در این راستا، اساس کار خود را بر پایة آیین زرتشت بنا می نهیم که بیش از دیگر آیین‌ها و سنن، ویژگی‌های نمادین آتش را بارز و ارزشمند می‌سازد.