بررسی آرای پویمن دربارۀ مبانی معرفت‌شناختی اندیشۀ کرکگور

Abstract

ایمان شورمندانه، مطلوب هر نگاه دینی است. در نگاه کرکگور این شورمندی در گرو پارادوکس است و فقط با اعتقاد و عمل به «امر محال» به‌دست می‏آید. ازهمین‌روست که رویکرد آفاقی زدایندۀ هرگونه شورمندی است و صرفاً، با رویکرد انفسی است که می‏توان ایمانی شورمندانه داشت. مبانی اندیشۀ کرکگور دراین‌مورد، از سویی، یک دیدگاه «غیرقیاس‏گروانه» به مقولۀ معرفت است و ازدیگرسو، نگاهی اراده‏گروانه. به این دیدگاه کرکگور، که به «برهان شورمندی» معروف شده، نقدهایی وارد است. ازجملة ناقدان این دیدگاه لویی پویمن است که بر مبنای نظریه‏اش دربارۀ معرفت‏شناسی دینی، سه نقد بر آن وارد کرده است. در ابتدای این مقاله، به نگاه ویژه‏ای که لویی پویمن به فلسفۀ کرکگور دارد اشارۀ مختصری خواهیم داشت و در گام بعدی، تقریری منطقی از نظریۀ معرفت‏شناسی دینیِ پویمن ارائه خواهیم کرد. چنان‌چه خواهیم دید، درخصوص ارتباط عقل و ایمان، باور پویمن یک نظریۀ «قیاس‏گروانۀ ضعیف» درمقابل دو نظریۀ «غیر قیاس‏گروی» و «قیاس‏گروی قوی» است و از لحاظ چهارچوب عقلانی، مبتنی‌بر موضع «منظرگروی انعطاف‌پذیر» درمقابل دو موضع «غیر منظرگروی» و «منظرگروی انعطاف‏ناپذیر» است. در گام نهایی، با نقدهای پویمن بر برهان شورمندی آشنا می‌شویم و خواهیم دید که نگاه کرکگور در این برهان با نقدهای جدی معرفت‏شناختی مواجه است.