بررسی الگوی نشانه- معنا‌شناسی گفتمانی در شعر قیصر امین‌پور

Abstract

نشانه- معنا‌شناسی گفتمانی، برآیند نشانه‌شناسی ساخت‌گرا و نظام روایی مطالعات معنایی است. این دیدگاه، جریان تولید معنا را با شرایط حسّی- ادراکی پیوند می‌زند و برای تولیدات زبانی، نوعی هستی‌شناسی قائل است. نشانه- معناشناسی گفتمانی، دلالت بر گونه رخدادی از حضور نشانه- معناها دارد و چگونگی کارکرد، تولید و دریافت معنا را در نظام‌های گفتمانی بررسی می‌کند. نشانه- معناشناسی گفتمان، در قالب فرایندها و در ابعاد مختلف عاطفی، شناختی، حسّی- ادراکی و زیبایی‌شناختی و... مطرح می‌شود که همه این گونه‌ها در انعطاف‌پذیر و سیّال‌بودن نشانه- معنا، اشتراک دارند و تحت نظارت فرایند گفتمانی بروز می‌یابند. در این فرایند، نشانه‌ها در همراهی با معناها، به گونه‌هایی سیّال، پویا، متکثّر، چند‌بُعدی و تنشی تبدیل می‌شوند. الگوی نشانه- معناشناسی، می‌تواند به عنوان روشی کارآمد برای تجزیه و تحلیل متون ادبی مطرح و زمینه‌ساز خوانشی تازه از آن‌ها شود. بررسی الگوی نشانه- معناشناسی گفتمانی در شعر قیصر امین‌پور، این حقیقت را آشکار می‌کند که او با رویکرد ناب و تازه به پدیده‌ها و در ارتباطی حسّی- ادرکی با آن‌ها، جریان زیباساز معنا را رقم می‌زند؛ جریانی پویا و سیّال که با پشت سر‌گذاشتن مفاهیم فرسوده و غبار‌گرفته، به نشانه‌ای متعالی تبدیل می‌شود. این نگاه، نشانه‌شناسی ساخت‌گرا را به نشانه- معناشناسی سیّال و هستی‌مدار پیوند می‌زند. این مقاله در پی آن است تا ضمن بررسی دو اصل و بُعد مهم حسّی- ادراکی و زیبایی‌شناختی نظام نشانه- معناشناسی گفتمان، به تحلیل شعر قیصر امین‌پور، بر اساس این الگو بپردازد تا بتواند در پرتو نگاهی نو و سیّال، به بررسی نحوه شکل‌گیری فرایند زیبایی‌شناختی در اشعار امین‌پور دست یابد.