معنویت و علم؛ همگرایى یا واگرایى؟

Abstract

در جهانى که به سبب تنازع و ستیزه در همه سطوح، از سطوح معنوى و فکرى گرفته تا سطوح مادى، از هم گسیخته است، آنان که در جستجوى آفرینش صلح و هماهنگى‏اند، غالبا به کار جستجوى توافق میان معنویت و علم گراییده‏اند. چشم‏انداز معاصر، در واقع آکنده از چنین تلاشهایى است که بسیارى از آنها، گرچه مبتنى بر بهترین نیات هستند، در جهان امروز فقط به آشفتگى بیشتر مدد مى‏رسانند. بسیارى از چنین تلاشهایى آرزوهاى ناشى از احساسات را به جاى واقعیت مى‏نشانند و تعاریف و مواضع مبهم را جایگزین وضوح و دقتى مى‏کنند که به تنهایى مى‏توانند پراکنده‏کننده تیرگى جهلى باشند که بینایى بشریت امروز را تیره و تار کرده است; بشریتى که بر جاده‏اى سفر مى‏کند که هرچه بیشتر، در نتیجه فقدان عظیم تشخیص نقادانه در ارتباط بین معرفتى که ناشى از حواس است و نتایج آن و حکمتى که از وحى، تعقل یا اشراق سرچشمه گرفته است، پرمخاطره مى‏شود: «هماهنگى‏» میان علم و معنویت‏شاخص بخش اعظم ذهنیت‏به اصطلاح «عصر جدید» در غرب و نیز بسیارى از شرقیان غربزده‏اى است که بدون اینکه از مفاهیم مورد بحث و انواع معرفت و آگاهى‏اى که در محدوده همان چیزى که باید هماهنگ و متحد شود دست‏اندرکارند تعریف روشنى داشته باشند، سخن مى‏گویند و خود همین هماهنگى یکى از ریشه‏هاى اختلاف و ناسازگارى در جهانى است که در آن تشخیص عقلانى، که همواره وجه مشخصه همه سنن مابعدطبیعى، بویژه سنن هندى بوده است، به سهولت هرچه تمام‏تر، قربانى توافقهاى مبهم و تفرقه‏افکنى شده است که مادام که ریسمان به جاى مار گرفته مى‏شود، جز به اختلاف نمى‏انجامد. <br /><br />