تفسیر قمی در ترازوی نقد

Abstract

نقد و بررسى «تفسیر قمى» اثر على بن ابراهیم قمى است. این تفسیر، در اواخر نیمه اول یا اوایل نیمه دوم قرن چهارم هجرى قمرى، نگارش یافته است. شواهد نشان مى‌دهد که تفسیر مورد بحث، تفسیر معروف على بن ابراهیم قمى نیست، بلکه تفسیرى تلفیق شده از کتاب یاد شده و دیگر روایتهاى تفسیرى است. نویسنده پس از ذکر آراء رجالیان درباره سه راوى اصلى این تفسیر - »على بن ابراهیم قمى«، »عباس بن محمد« و »ابى الجارود« و منابع تفسیر حاضر، به ماهیت تفسیر پرداخته و معتقد است بیشترین روایتهاى تفسیر، داراى سلسله سند هستند، با اینکه در بعضى موارد اضطرابى در اسناد، به چشم مى‌خورد. بسیارى از روایتهاى تفسیر، چه روایتهایى که با سلسله سند یاد شده و چه روایتهایى که بدون سند ذکر شده‌اند، از لحاظ تاریخى، اعتقادى و اخلاقى و ادبى و هماهنگى با روایتهاى معتبر دیگر، داراى محتوایى روایتى و عمق و متانت است و وجود برخى روایتهاى ضعیف و ناهمسو با تفکر ناب شیعى، نمى‌تواند ارزش روایات استوار آن را زیر سؤال ببرد. اما نامعلوم بودن نویسنده تفسیر، جدا نبودن گفته‌هاى تفسیرى نویسنده و على بن ابراهیم و روایتهاى معصوم، روایتهاى تفسیر فاقد سند، روایتهاى مستند اما مضطرب، روایتهاى اسرائیلى و جعلى از اعتبار این تفسیر کاسته است.