بررسی تفسیر ابی ‏الجارود

Abstract

نقد و بررسى «تفسیر ابى الجارود» از حیث سندى و صحت و سقم انتساب آن به امام باقر(ع) است. در میان آثار اسلامى، تفسیرى منسوب به امام باقر(ع) به روایت ابى الجارود به چشم مى‌خورد که به «تفسیر ابى الجارود» شهرت دارد. درستى و نادرستى نسبتِ تفسیر به آن حضرت (ع)، نیاز به بررسى شخصیّت ابى الجارود دارد. وى از اصحاب امام باقر(ع) و امام صادق(ع) بوده و از این دو امام، روایاتى داشته و هفت سال پس از رحلت امام باقر(ع) به هنگام قیام زید تغییر عقیده داده و ابتدا به کیش زیدیه و سپس به جارودیه روى آورد. هر چند برخى از منابع رجالى از وى به نکوهش یاد کرده‌اند، امّا تردیدى نیست که این نکوهش مربوط به زمان امام صادق(ع) بوده است و زمان امام باقر(ع) را در بر نمى‌گیرد. از سوى دیگر از اظهار نظر علماى رجال، توثیق ابو الجارود، به روشنى به دست نمى‌آید، ولى سخن ویژه‌اى مبنى بر ضعیف بودن وى نیز وجود ندارد. نیز پسینیان علماى رجال، یا به نقل از پیشینیان و یا براساس دلیل‌هایى که نزدشان، موجود بوده است، ابو الجارود را به طور صریح، توثیق کرده‌اند. با توجّه به توثیق على بن ابراهیم از راویانِ سندِ تفسیر خود که شامل ابوالجارود نیز مى‌شود، وثاقت ایشان قطعى مى‌شود. در میان طریق‌هاى روایى تفسیر ابى الجارود - راه شیخ صدوق، راه شیخ طوسى، راه نجاشى و راه على بن ابراهیم قمى - ، طریق على بن ابراهیم قمى را مى‌توان بدون اشکال، و رهنمون به متن واقعى تفسیر دانست.