حقیقت و رستگاری در آموزه‌های ذن بودیسم

Abstract

داستان‌های عجیب و جملات نامتعارفی که از اساتید ذن نقل می‏شود و سبک زندگی توأم با آرامش و سادگی راهبان ذن و نظم، کوشایی و پیشرفت کشور ژاپن در قرن اخیر، که به اندیشه‌های ذن بودایی منسوب می‌گردد، این مکتب را به یکی از موضوعات شایان توجه برای پژوهشگران ادیان و عرفان و سایر حوزه‌ها و حتی مردم عادی تبدیل کرده است. در این مقاله، سعی شده است تا با بازگشت به ریشه‌های کهن اندیشه‌ی ذن در ابتدای تاریخ بودیسم، خاستگاه‌ها، مبانی و مهم‏ترین مفاهیم و شخصیت‏های ذن به خواننده معرفی گردد. نتایج نشان می‏دهد اندیشه‌ی ذن بودایی، که به‌سختی می‏توان عناوینی چون دین، فرقه‌ی مذهبی یا حتی فلسفه بر آن نهاد، روش خاصی برای نگریستن به هستی است که در آن، بیش از هر چیز، بر عاری‌شدن از تمام پیش‏فرض‏ها و باورهای تصنعی درباره‌ی حقیقت و رستگاری تأکید می‏شود. در ذن، سالک به تجربه‌ی مستقیم واقیعت‏های روزمره‌ی زندگی و اندیشیدن و مراقبه‌کردن در جریان ساده‌ی امور سفارش می‏شود تا به گوهر نجات، که عنوان ساتوری بر آن اطلاق شده است، دست یابد. ساتوری بازشدن دریچه‌ی جدیدی به روی فرد است که تا آن زمان در پرده‌ی ابهام ذهن دوگانه‏انگار قرار داشته است. به هرترتیب، همان‌طور که استادان ذن می‏گویند، ممکن است هر توضیح و تبیینی از ذن از جانب کسی که خود در رودخانه‌ی آرام و عمیق ذن شیرجه نزده است دچار سوء‌تفاهم باشد.