تنظیمات ایرانی: حکومت‌مندی و برآمدن دولت مدرن در ایران

Abstract

بسترهای گفتمانیِ برآمدن دولت مدرن در ایران به دوران سال­های 1268 الی 1305 ه.ق برمی­گردد. در این دوران، وقایع و رویدادهای عمده­ای رخ دادند که روند رایجِ تاریخ سیاسی در ایران را تشکیل می­دهند و شاکله­ای مدرن به خود گرفته و اندیشۀ دولت فراگیر و هویت ملیِ واحد پروبلماتیک گردید. مسئلۀ اصلیِ مقاله حاضر از سویی تعیین تکلیف نظری با جریان­های رایجِ تئوریزه کردن تاریخ دولت در ایران است واز دیگر سو قرار دادنِ اندیشۀ دولت مدرن و پروژه ملت­سازی در بستر رویدادهای واقعی و فراموش شده. با ارجاع به وبا و قحطی به عنوان دو رویداد بزرگ و درهم­کوبنده در تاریخِ معاصر ایران (اما فراموش شده ذیل روایت­های غالب) نسبت گفتمان تنظیمات ایرانی و برآمدن دولت مدرن با این دو رویداد بررسی خواهد شد. با مفهومِ حکومت­مندی تلاش خواهد شد برآمدن تنظیمات ایرانی تشریح گردد؛ بدین ترتیب حکومت بر فقر که از دل وبا بیرون می­زند و در پزشکیِ مدرن نهادمند می­گردد و حکومت بر ثروت که از دل قحطی بیرون می­زند و در قالب تنظیم مالیه نهادمند می­گردد به عنوان دو روند اساسیِ حکومت­مندی و انضباط ایرانی بررسی خواهند شد و نسبت آن­ها با اندیشه­ی دولتِ فراگیر مورد بحث قرار خواهد گرفت.