انگیزش و هیجان‌های تحصیلی بر اساس نیم‌رخ‌های درگیری تحصیلی دانش‌آموزان دورۀ اول متوسطه شهر تهران

Abstract

هدف از پژوهش حاضر مقایسۀ انگیزش و هیجان‌های تحصیلی دانش‌آموزان براساس نیم‌رخ‌های درگیری تحصیلی در آنها با رویکردی فرد-محور بود. بدین منظور تعداد ۵۸۶ نفر از دانش‌آموزان پایۀ نهم از دبیرستان‌های شهر تهران به روش نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای سه مرحله‌ای انتخاب شده، و به پرسش‌نامه‌های درگیری تحصیلی، انگیزش تحصیلی و هیجان‌های تحصیلی پاسخ دادند. با استفاده از روش تحلیل نیم‌رخ نهفته چهار نیم‌رخ از درگیری تحصیلی دانش‌آموزان مشخص شد، که با عناوین نیم‌رخ درگیری زیاد، درگیری متوسط، درگیری کم و حداقل درگیری نام‌گذاری شدند. این چهار گروه در کارکردهای انگیزشی و هیجانی تفاوت داشتند، به‌این‌صورت که میزان هیجان لذت در دانش‌آموزان با نیم‌رخ درگیری زیاد در بالاترین حد و در نیم‌رخ حداقل درگیری، کمترین مقدار بود. هیجان منفی اضطراب در دانش‌آموزان با نیم‌رخ حداقل درگیری، بیشترین و در نیم‌رخ درگیری زیاد، کمترین میزان بود. برای انگیزش درون‌زاد و برون‌زاد نیز در دانش‌آموزان با نیم‌رخ درگیری زیاد، بیشترین میزان و در نیم‌رخ حداقل درگیری کمترین میزان به دست آمد، اما بی‌انگیزشی در نیم‌رخ حداقل درگیری بیشترین میزان و در نیم‌رخ درگیری زیاد، کمترین میزان را داشت. الگوهای به دست آمده نشان‌دهندۀ این است که، انگیزش و هیجان‌های تحصیلی دانش‌آموزان به عنوان تابعی از ترکیب ابعاد درگیری تحصیلی تغییر می­کند. این مطالعه نه تنها شواهد تجربی از ماهیت چندبعدی درگیری تحصیلی را نشان می‌دهد، بلکه در رابطه با انگیزش و هیجان‌های مرتبط با پیشرفت نیز کاربرد دارد. در نظر گرفتن ابعاد چندگانۀ­ درگیری تحصیلی دانش‌آموزان به صورت هم‌زمان با دیدگاه فرد-محور، استفاده از یک رویکرد مفید برای نشان دادن ناهمگنی نمونه، پیدا کردن الگوهای متفاوت درگیری ­تحصیلی و پیشایندهایش را نوید می­­دهد.