مبانی نظری و فلسفی آزمون فرضیه آماری به زبان ساده

Abstract

چکیده هدف: هدف از پژوهش حاضر، جستجو در مبانی نظری آزمون فرضیه‌های آماری و نگاهی به مفاهیم منطقی و فلسفی و همچنین نتایج عملی این رویکرد علمی در تولید دانش نو بوده است. روش‌شناسی: بدین منظور، بدنه ادبیات علمی موجود در مبانی، راهکارها و کاربردها، و فنون محاسباتی آزمون فرضیه برای دسترسی به رابطه‌های علّت و معلولی و همبستگی بررسی شده‌اند. در پایان، استنتاج‌های منطقی و فلسفی که عمدتاً برداشت‌های نویسنده از آن‌ها به کمک حدود چهل سال تدریس و تجربه در این وادی بوده، بیان شده است. یافته‌ها: نتایج نشان داد که استنباط های آماری همیشه سه نوع اشتباه را دربردارد: اشتباه نوع اول، اشتباه نوع دوم و سایر اشتباهاتی که در فرایند مطالعه ممکن است برای محقّق اتفاق بیفتد (انحراف استاندارد یا معیار). یافته‌های آمار استنباطی هنگامی ارزشمندند که کمترین میزان اشتباه و خطا را داشته باشند. برای رسیدن به این هدف، میزان احتمال اشتباه نوع اول را پژوهشگر کنترل می کند، همچنین اشتباه نوع دوم، با افزایش شدت متغیر مستقل، افزایش تعداد آزمودنی و استفاده از روش ها یا آمار پارامتری به جای غیرپارامتری کنترل می‌شود. نهایتاً، برای کاهش اشتباه یا انحراف استاندارد راه های مختلفی در علوم آمار و روش های پژوهش وجود دارند. قابل توجّه است که خطاهای تصمیم گیری های آماری نوع اول و دوم با یکدیگر رابطه معکوسی دارند، از این رو هر کدام به بهای افزایش دیگری کاهش پیدا می کند. ضمناً از دیدگاه کاربردی، اشتباه نوع اول یافته های بدون فایده و اثر را به جامعه توصیه می کند، درحالی‌که اشتباه نوع دوم جامعه را از اطلاعات مفید و اثربخش محروم می‌سازد. نتیجه‌گیری: قطعاً با اشتباهات پژوهشگر، جامعه از هر دو سو دچار خسارت می شود. انتخاب پژوهشگر بین دو نوع اشتباه اول را میزان اهمیت کاربرد نتیجه تعیین می کند. واژه‌های کلیدی: استنباط آماری، توانایی آزمون، انواع اشتباه تصمیم‌گیری آماری، اشتباه استاندارد، انحراف استاندارد.