«سه نثر» ظهوری ترشیزی و جایگاه آن در ادبیات فارسی

Abstract

ظهوری ترشیزی یکی از پیشگامان سبک هندی است که در روزگار شکوفایی این سبک می‌زیست و در کنار شاعرانی چون عرفی، نظیری، طالب آملی، صائب تبریزی و بیدل دهلوی از استادان بزرگ سبک هندی به شمار می‌آید. آثار وی در نظم و نثر جایگاه بلندی دارد و تا روزگار ما، به‌ویژه در هند و پاکستان ارزش و اعتبار خود را حفظ کرده‌است. «<em>سه نثر</em>» یکی از آن آثار است که در غالب تذکره‌ها از آن یاد، و به اندازة «ساقی‌نامه» مقبول و مورد پسند واقع شده‌است، اما گرد خمول و گمنامی بر آن نشسته، مقامی چون ساقی‌نامه نیافته‌است و امروزه کمتر کسی آن را می‌شناسد. مقالة حاضر گزارش تحقیق و پژوهش دربارة متن «<em>سه نثر</em>» است که بر اساس پنج نسخة خطی و یک نسخة چاپ سنگی حاصل آمده‌، کیفیت صور خیال در آن بررسی شده‌است. هدف این مقاله، تعیین جایگاه و ارزش <em>سه نثر</em> از طریق معیارهای هنری همان دوره و دوران پیش از آن است. «<em>سه نثر</em>» ظهوری ترشیزی به عنوان یکی از شاهکارهای سبک هندی و مقبول‌ طبع سخت‌پسند شاعران و ادیبان آن دوره، تمام موازین و معیارهای سبک هندی را در خود جمع کرده‌است. علاوه بر آن، اسلوب‌های زیبای سخن را که به‌ویژه در <em>گلستان</em> سعدی به‌کار رفته، در نظر داشته‌است. این مختصات علاوه بر تعیین ارزش «<em>سه نثر</em>»، ضرورت بررسی گسترده‌تر در آثار سبک هندی را آشکار می‌سازد.