اعتبارسنجی نقد حدیث بر پایه علوم تجربی

Abstract

حدیث‌پژوهان معیارهای مختلفی را برای ارزیابی احادیث وضع کرده‌اند؛ از جمله این ملاک‌ها، عدم مخالفت حدیث با حس و ‏تجربه (دانش‌های تجربی) است که در این مقاله ضمن بررسی دیدگاه ‏حدیث‌پژوهان و نیز بررسی چند نمونه به اعتبارسنجی این ‏ملاک پرداخته می‌شود. هدف از این پژوهش، اعتبارسنجی ملاک عدم مخالفت حدیث با دانش‌های تجربی است، که با روش کتابخانه‌ای نگارش یافته است. سؤالی که در اینجا مطرح است این که علوم تجربی در نقد و فهم حدیث چه جایگاهی دارد؟ آیا به عنوان یک معیار و ملاک برای نقد حدیث می‌توان بدان استناد کرد؟ در صورت تعارض روایت با دانش‌های تجربی نقش این ملاک چیست؟ با بررسی ویژگی‌ها و چیستی دانش‌های تجربی و نیز نمونه‌های حدیثی که با علوم تجربی تعارض دارند نتیجه‌ای که حاصل شد این است که اولاً با توجه به محتوای تعدادی از احادیث، در فهم و نقد حدیث باید از ملاک و معیار دانش‌های تجربی بهره برد و این که در این راستا تنها می‌توان به قطعیات دانش‌های تجربی تکیه کرد و نه فرضیات و نظریه‌ها؛ چرا که ممکن است پس از مدتی ابطال گردند. ثانیاً در برخی از تعارضات احادیث با دانش‌های تجربی، با توجه به برخورداری معصومین (ع) از علم لدنی، نمی‌توان هر حدیثی را صرفاً به خاطر مخالفت با فلان نظریه مشهور کنار گذاشت. ثالثاً دانش‌های تجربی و احادیث، تأثیر متقابلی نسبت به هم داشته‌اند به طوری که دانش‌های تجربی باعث فهم بهتر و تفسیر روشن‌تر احادیث شده و محتوای علمی برخی روایات نیز در گسترش دامنه تحقیقات دانش‌های تجربی نقش بسزایی داشته است.