تعهد درون‌قاعده‌ای خواجه نصیر در عکس نقیض و معضل نقض طرفین
چکیده
بسیاری از قواعد منطق قدیم نیازمند وجود موضوع هستند و این وجود موضوع را می‌توان یا در ساختار گزاره‌ها (محصورات چهارگانه) وارد کرد یا به عنوان مقدمه‌ای اضافی، جزئی از قواعد دانست. این دو رهیافت را «تعهد درون‌گزاره‌ای» و «تعهد درون‌قاعده‌ای» می‌نامیم. نخستین کسانی که به تعهد درون‌قاعده‌ای تصریح کرده‌اند، ابن‌سینا در قاعده نقض محمول و خواجه نصیر در قاعده عکس نقیض هستند. خواجه نصیر، به وجود موضوع نه تنها در مقدمات، بلکه در نتایج نیز متعهد گشته و در بیان احکام قاعده عکس نقیض، وجود موضوع اصل و عکس را با هم شرط کرده است. در دوران معاصر، مظفر قاعده‌ای به نام «نقض طرفین» (و نیز «نقض موضوع») به مجموعه قواعد منطق افزوده است که هیچ یک از تعهدهای درون‌گزاره‌ای و درون‌قاعده‌ای سینوی و خواجوی را یارای اعتباربخشی به آن نیست. بنا به بحث‌هایی که در مقاله انجام می‌شود، نشان می‌دهیم که به هیچ وجه دیگر نمی‌توان از این قاعده دفاع کرد.
کلید واژگان
تعهد وجودیتعهد درون‌گزاره‌ای
تعهد درون‌قاعده‌ای
نقض محمول
نقض طرفین
عکس نقیض
شماره نشریه
5تاریخ نشر
2010-08-231389-06-01
ناشر
دانشگاه اصفهانUniversity of Isfahan
سازمان پدید آورنده
دانشگاه زنجاناستادیار فلسفه دانشگاه زنجانشاپا
2008-80862476-3276
