نقدی بر روش‌شناسی برنامه‌های پژوهش علمیِ لاکاتوش
چکیده
هدف این مقاله، نقد و بررسی روش‌شناسی برنامه‌های پژوهش علمی ایمره لاکاتوش است. لاکاتوش با ارائه روش‌شناسیی مبتنی بر ابطال‌گرایی، برآن بود که بر تکثر گرایی (نسبی‌گرایی و شکاکیت) غلبه کند و برنامه پژوهشی بهتری را از میان برنامه‌های دیگر تشخیص و تمیز دهد. سوال این است که آیا تعدیلهای ثانویه‌ای که لاکاتوش بتدریج در برخورد با برخی واقعیت‌های تاریخی و برخی ایرادهای مخالفان در فرم و محتوای نظریه اولیه‌اش ایجاد کرد، خدشه‌ای به آن و غایاتش وارد نمی‌کند؟ این مقاله نشان می‌دهد که این اتفاق می‌افتد. یکی از تعدیلهای لاکاتوش در روش‌شناسی‌اش، پناه بردن به ایده معقولیت غیرآنی است که بر اساس آن، دیگر نمی‌توان همین الان و در فرصت معین و کوتاهی در باره معقول بودن ترجیح یک برنامه پژوهشی (یا نظریه) به برنامه (یا نظریه)ای دیگر نظر داد. در این مقاله، با ارائه تحلیلی منطقی نشان داده می‌شود که این تعدیل، روش‌شناسی او را نسبت به تمیز بین برنامه‌های پژوهشی بهتر و برنامه‌های پژوهشی ضعیف، ناتوان می‌کند. همچنین، او تعریف جدیدی از روش‌شناسی ارائه می‌دهد که این تعریف نیز به نوبه‌خود کارکرد اصلی روش‌شناسی او را از بین برده، آن را به نوعی بی‌خاصیت می‌کند. نهایتاً این مقاله قصد دارد با نشان دادن ضربات جبران ناپذیری که تعدیلهای ثانویه لاکاتوش به نظریه او وارد می‌سازد، بیان کند که این روش‌شناسی با تعدیلهای ثانویه وی، نه تنها نجات نمی‌یابد، بلکه به اهداف اولیه‌اش برای ارائه آن نیز نایل نمی‌شود.
کلید واژگان
روش‌شناسی برنامه پژوهش علمیایمره لاکاتوش
معقولیت آنی
نقد
موازین عینی
ملاک تمیز
شماره نشریه
1تاریخ نشر
2009-05-221388-03-01
ناشر
دانشگاه اصفهانUniversity of Isfahan
سازمان پدید آورنده
مربی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی تهرانشاپا
2008-80862476-3276
