بازجست نظام هستی‌شناسانه‌ی علوی در متون صوفیانه

Abstract

نهج‌البلاغه و متون روایی شیعه از مهم­ترین منابع و آبشخورهای متون عرفانی و صوفیانه به‌شمار می­آید. در موضوع هستی­شناسی و مؤلفه­های آفرینش بدیع از «لا من شیء» در دیدگاه امامان شیعه(ع)، آفرینش ابداعی عالم هستی از ناچیز توسط خداوند، ایجاد نظام­مند آسمان و زمین، هدفمندی اجزای آفریدگان و انقیاد همه هستی از اوامر الهی، از جمله مباحثی است که هم در متون روایی شیعه و هم متون منظوم و منثور صوفیانه به چشم می­خورد. هدف این تحقیق به روش توصیفی و تحلیل محتوا، مطالعه‌ و بازجست دیدگاه و نظام هستی­شناسی مکتب شیعه مبتنی بر روایات مندرج در نهج‌البلاغه و پاره­ای از مصادر شیعی و مقایسه و ارزیابی هستی­شناسی متون صوفیانه با منابع مذکور است. مطابقت و ریشه­یابی چگونگی ارتباط آینه­وار و رابطه‌ی سایه­وار هستی با هستی­بخش از دیدگاه علوی با متون ادبی- عرفانی از نتایج این نوشتار است. بررسی و بازشناسی تعابیر مشابه در نهج‌البلاغه و متون روایی، این نتیجه نیز به دست می­دهد که عارفان مسلمان و اندیشه­های آنان، از آبشخور نهج‌البلاغه و متون روایی متأثر شده است.