مقایسه اثربخشی آموزش تفکر انتقادی بهشیوه تمثیل و چرخه کارپلوس بر فرایندهای شناختی تحلیل، استنباط، ارزشیابی، استدلال استقرایی و استدلال قیاسی

Abstract

آموزش تفکر انتقادی به انگیزه برای یادگیری، کسب مهارت‌های حل مسأله، تصمیم‌گیری، استدلال و افزایش مهارت‌های شناختی منجر می‌شود و پژوهش‌هاپژوهش‌ها نشان می‌دهد تفکر انتقادی را می‌توان با تمرین و آموزش ارتقا داد. بنابراین، با توجه به نقش اساسی شیوه‌های آموزشی هدف، این پ‍ژوهش مقایسه اثربخشی آموزش تفکر انتقادی به‌روش چرخه کارپلوس و تمثیل به دانش‌آموزان بود. روش پژوهش نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون، با استفاده از گروه‌های کنترل با انتخاب تصادفی بود. همچنین، طرح پژوهش دارای دو گروه آزمایش (1- گروه آموزش چرخه کارپلوس؛ 2- گروه آموزش تمثیل) و یک گروه کنترل بود. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانش‌آموزان دختر پایه سوم راهنمایی شهرستان سقز (730 نفر) در سال 1391 بود. شیوه نمونه­گیری پژوهش خوشه­ای چندمرحله­ای بود؛ بدین صورت که از میان نواحی دو­گانه شهر سقز به‌طور تصادفی ناحیه یک انتخاب شد و سپس بر اساس فهرست موجود در ناحیه­ یک، از میان مدارس دولتی­ این ناحیه، دو مدرسه و از میان دانش­آموزان پایه­ سوم این مدارس تعداد 60 نفر انتخاب و سپس به روش جایگزینی تصادفی به دو گروه آزمایش و یک گروه کنترل تقسیم شدند. داده‌های پژوهش با پرسشنامه تفکر انتقادی کالیفرنیا فرم « ب » به‌دست آمد و برای تحلیل داده‌ها از میانگین، انحراف معیار و تحلیل کوواریانس چندمتغیره استفاده شد. یافته‌ها نشان داد آموزش تفکر انتقادی به‌شیوه تمثیل و چرخه کارپلوس مهارت تحلیل انتقادی، ارزیابی انتقادی، استنتاج انتقادی، قیاس انتقادی و مهارت استقرا را بهبود می‌بخشد (05/0P<)؛ اما بین اثربخشی آموزش تفکر انتقادی به‌شیوه تمثیل و چرخه کارپلوس تفاوت معنی‌داری وجود نداشت. همچنین، نتایج نشان داد که تقریباً آموزش به‌شیوه فنّ تمثیل از آموزش به‌شیوه چرخه کارپلوس مؤثرتر است. بنابراین، برای کمک به دانش‌آموزان به منظور اینکه چگونه آموختن را بیاموزند و به مهارت‌های تفکر انتقادی، همچون: استنتاج، ارزشیابی، قیاس، استقرا و تحلیل دست یابند، می‌توان از روش‌های جدید تدریس مانند شیوه تمثیل و چرخه کارپلوس استفاده کرد.