کارکرد تکرار و تداعی در انتقاد‌های اجتماعی پنج شاعر برگزیدۀ سبک عراقی

Abstract

هدف این مقاله، بررسی تکرار و تداعی در انتقاد‌های حافظ، سعدی، عبید زاکانی، ابن یمین و مجدالدین همگر است که به شیوۀ توصیفی‌تحلیلی انجام گرفته است. تکرار و تداعی از جمله ظرفیت‎های زبانی هستند که موجب افزایش بسامد واژه‌ها در حوزه‌هایی خاص می‌شوند. تکرار می‌تواند لفظی یا محتوایی باشد. در انتقادهای اجتماعی، بیشترین تکرارها مربوط به بداخلاقی‌ها و کج‌رفتاری‌های رایج در جامعه است. نتیجۀ این پژوهش که از بررسی پربسامدترین واژه‌ها در انتقاد‌های این پنج شاعر سبک عراقی حاصل شده است، نشان می‌دهد که واژه‌های مربوط به حوزۀ دین‌داری، به‌ویژه در انتقاد‌های حافظ و عبید زاکانی دارای بیشترین بسامد است. همچنین اشاره به فقر و مشکلات اقتصادی، در سروده‌های عبید زاکانی، فراوان مشاهده می‌شود. ناهنجاری‌های اجتماعی و اخلاقی و استیلای دارندگان صفات ناپسند اخلاقی، مهم‌ترین موضوعات مورد توجه مجد همگر، بی‌توجهی قدرتمندان به رعیت و قشر ضعیف جامعه، اصلی‎ترین دغدغۀ سعدی و حرص و طمع لئیمان بی‌سخاوت و نیز در رنج و عذاب بودن اهل دانش و محرومیت هنرمندان، پربسامدترین مضمون در انتقاد‌های ابن یمین است.<br />