سبک‌شناسی انتقادی شعر شاملو (بررسی لایه‌های بلاغی و کاربرد‌شناختی)

Abstract

سبک‌شناسی انتقادی رویکرد جدیدی است که ریشه در زیبایی‌شناسی انتقادی دارد و به تأثیر از دیدگاه‌های مکتب فرانکفورت پدید آمده است. بررسی متغیرهای سبکی یک متن از منظر انتقادی به کشف ایدئولوژی متن و چگونگی رابطة متن با مرکز سلطه منتهی می‌شود. در اشعار شاملو از منظر سبک‌شناسی انتقادی لایة کاربردشناختی و لایة بلاغی و واژگانی قابل‌بررسی هستند. ذیل لایة کاربردشناسی به بررسی دو متغیر سبکی تکثیر معنا و نوع نگاه هنجارشکن شاملو به اسطوره‌ها پرداخته شده و تحلیل این شاخصه‌ها به یاری نظریة زیبایی‌‌شناسی انتقادی صورت پذیرفته است. ذیل لایة‌ بلاغی و واژگانی دو متغیر سبکی باستان‌گرایی و تکرار مورد واکاوی قرار گرفته که از منظر زیبایی‌شناسی انتقادی این شاخصه‌ها در خدمت هنجارگریزی زمانی و تقبیح الگوی قدرت در دوران مدرن و نفی سلطه و سرکوب قرار می‌گیرند. در این بررسی‌ها، اشعار شاملو در موضعی نفی‌گرا نسبت به مرکز سلطه قرار دارند. او به یاری شاخصه‌های سبکی، تک‌ساحتی شدن انسان مدرن و الگوی قدرت در جوامع معاصر را نقد می‌کند.