ضرورت و ملاک بدیهیات در فلسفۀ اسلامی

Abstract

یکی از مباحث مهم و تأثیرگذاری که در فلسفۀ اسلامی وجود دارد و امروزه، تحت<br />قابل طرح است، مسئلۀ بدیهیات در حوزة تصورات و « معرفت شناسی » عنوان<br />تصدیقات است . این مسئله با وجود اهمیت فراوان و نقش بی بدیلش در نظام<br />معرفتی فیلسوفان ما، از زوایای مختلف و به نحو کامل مورد بحث قرار نگرفته است<br />به گونه ای که به جهت ابهامات نهفته در ملاک تفکیک آنها از ادراکات نظری،<br />گاهی یک قضیۀ نظری به جای یک قضیۀ بدیهی می نشیند و گاهی یک قضیۀ<br />بدیهی در جای قضیۀ نظری قرار می گیرد و مورد چون و چرا واقع می شود.<br />تبیین جایگاه بدیهیات در نظام فکری فیلسوفان اسلامی و ارائه و تشریح و<br />ارزیابی ملاک های اصلی مرزبندی بدیهی ات از غیر بدیهیات، مسئله ای است که<br />این مقاله به عهده گرفته است.<br />پاسخ اجمالی این مقاله به مسئلۀ فوق آن است که اولاً، بدیهیات، اساس و<br />خمیرمایۀ نظام معرفت یقینی را تشکیل می دهند و در غیاب آنها هیچ<br />شناخت یقینی و قابل وثوقی حاصل نخواهد شد . ثانیاً، گرچه در زمین ۀ تفکیک<br />آنها از معارف غیربدیهی، ملاک هایی در کتب متفکران اسلامی مطرح شده<br />است، لکن اصلی ترین ملاک در تشخیص بدیهیات تصوری ، بساطت این<br />مفاهیم در حوزة بدیهیات عقلی است و اصلی ترین ملاک در تشخیص قضایای<br />بدیهی نیز ، تصدیق پذیری الزامی و بی درنگ آنها توسط عقل بدون نیاز به<br />تصدیقات و استدلال های خارجی است